Ανιχνευτής ανοησίας (The Baloney Detector Kit)

   Ο Carl Sagan, στο βιβλίο του The Demon Haunted World: Science as a Candle in the Dark. Περιγράφει τον Ανιχνευτή ανοησίας (The Baloney Detector Kit)

 Ο Sagan με μερικά απλά βήματα να μπορέσουμε να διακρίνουμε ποια ιδέα είναι σωστή και αξίζει να υιοθετήσουμε και ποια όχι και πρέπει να απορριφθεί. Ας τα πάρουμε λοιπόν από την αρχή.

1. Όποτε είναι δυνατόν πρέπει να υπάρχει ανεξάρτητη επιβεβαίωση των στοιχείων. Δηλαδή η επιβεβαίωση να γίνεται από κάποιον που δεν έχει να χάσει ή να κερδίσει.

2. Να ενθαρρύνουμε τη συζήτηση των απόψεων από όλα τα ενδιαφερόμενα μέλη και από τις δύο πλευρές, συμφωνούντες και διαφωνούντες.

3. Το επιχείρημα «της αυθεντίας» είναι λάθος. Πολλές αυθεντίες έχουν κάνει λάθος πολλές φορές και το γεγονός πως μια αυθεντία παίρνει τη μία ή την άλλη θέση σε καμία περίπτωση δεν αρκεί για να κλείσει το ζήτημα. Είναι προτιμότερο να βασιζόμαστε στη συλλογική άποψη των ειδικών όπως αυτή εκφράζεται μέσα από την επιστημονική διαδικασία του peer review (δηλαδή η εξέταση των στοιχείων από άλλους επιστήμονες)

4. Προκειμένου να εξηγήσουμε ένα φαινόμενο είναι καλό να φτιάξουμε περισσότερες από μία υποθέσεις και να σκεφτούμε όλους τους τρόπους με τους οποίους το φαινόμενο μπορεί να εξηγηθεί. Το επόμενο βήμα είναι να σκεφτούμε ελέγχους, τεστ, ώστε να δείξουμε πως αυτές οι υποθέσεις είναι λάθος. Μετά από αυτό το ξεκαθάρισμα, η υπόθεση που έχει μείνει έχει περισσότερες πιθανότητες να είναι η σωστή και σίγουρα είναι πιο λογικό από το να υιοθετήσεις τη πρώτη υπόθεση που θα έρθει στο μυαλό σου.

5. Μη κολλήσουμε σε μια υπόθεση απλώς και μόνο επειδή είναι δική μας ιδέα.  Ας σκεφτούμε ειλικρινά τι μπορεί να έχουμε σκεφτεί λάθος. Αν δεν το κάνουμε εμείς θα το κάνουν οι άλλοι.

6. Να ποσοτικοποιούμε! Αν σε αυτό που προσπαθούμε να εξηγήσουμε μπορεί να δοθεί με έναν αριθμό που να το ορίζει, να το κάνουμε, θα μας βοηθήσει να ιεραρχήσουμε τις υποθέσεις μας. Οτιδήποτε είναι βασισμένο στην ποιότητα και όχι την ποσότητα είναι ασαφές και δεν θα μας βοηθήσει στο να βρούμε την απάντηση και είναι ανοιχτό σε πολλές ερμηνείες.

7. Αν υπάρχει μια λίστα επιχειρημάτων, τότε όλοι οι κρίκοι πρέπει να είναι λογικοί και να λειτουργούν και όχι μόνο οι περισσότεροι.

8. Το ξυράφι του Όκαμ. Ο κανόνας που μας ωθεί, όταν έχουμε δύο υποθέσεις που εξηγούν τα δεδομένα μας το ίδιο καλά, να επιλέξουμε την πιο απλή.

9. Πάντα να αναρωτιόμαστε αν η υπόθεσή μας μπορεί να ελεγχθεί και να διαψευσθεί. Αν δεν μπορεί τότε μάλλον δεν αξίζει και πολλά. Αν οι πληροφορίες που χρειαζόμαστε να έχεις για να εξηγήσεις ένα φυσικό φαινόμενο, δεν μπορούν να έρθουν από τη φύση (παραφυσικές), τότε δεν μπορείς να ελέγξεις την υπόθεση και να τη διαψεύσεις.

Αυτά τα βήματα δεν είναι μόνο για επιστήμονες, αλλά για όλους μας. Όταν βλέπουμε ένα φως στον ουρανό και δεν ξέρουμε τί είναι, μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε για να προσπαθήσουμε να καταλήξουμε σε ένα συμπέρασμα. Όταν κάποιος μας λέει πως ξέρει την αλήθεια για κάτι και μας δίνει μια εξήγηση, μπορούμε να την αξιολογήσουμε.