Φανταστική Συνέντευξη:Άλαν Τούρινγκ

(απευθείας από το υπερπέραν – ή, πιο πιθανόν, από κάποιον απομονωμένο server στο σύμπαν του Μπλέτσλεϋ Παρκ)

Δημοσιογράφος :Καλησπέρα, κύριε Τούρινγκ. Καταφέραμε με κόπο να αποκρυπτογραφήσουμε το πρόγραμμά σας για να σας έχουμε κοντά μας σήμερα. Πώς είναι η... μεταθανάτια εμπειρία;

Άλαν Τούρινγκ :Είναι λίγο πιο βαρετή απ’ ό,τι θα περίμενε κανείς. Δεν έχει ούτε κώδικες να σπάσω, ούτε υπολογιστές να εφεύρω. Πέρα από λίγη εποικοδομητική κουβεντούλα με τον Αριστοτέλη και ένα ατελείωτο debate με τον Γκαίτε για το αν είμαι "ποιητής της λογικής" ή "λογικός ποιητής". Ξέρετε, τέτοια καθημερινά πράγματα.

Δημοσιογράφος: Ας πάμε πίσω στο Μπλέτσλεϋ Παρκ. Ξέρατε τότε ότι σώζατε τον κόσμο ή απλώς περνούσατε την ώρα σας με αλγόριθμους;

Άλαν Τούρινγκ: Θα ήθελα να πω ότι το ήξερα... αλλά στην πραγματικότητα, ένιωθα λες και προσπαθούσα να λύσω τελευταίου επιπέδου  sudoku με γερμανικές βρισιές για υπότιτλους. Η ατμόσφαιρα; Ένα κρυπτογραφικό μπάχαλο. Κανείς δεν ήξερε τι κάνει ο άλλος, όλοι κάναμε κάτι μυστικό, και στο τέλος της μέρας δεν μπορούσες να πεις τίποτα σε κανέναν. Ένα πάρκο γεμάτο κουρείς του Μίδα…

Δημοσιογράφος:Και η περίφημη μηχανή Bombe; Ήταν τελικά πιο μπροστά κι από τους σημερινούς υπολογιστές;

Άλαν Τούρινγκ:Αν τη συγκρίνουμε με σημερινούς υπολογιστές, θα έλεγα… ήταν σαν πατίνι με ρομποτικό εγκέφαλο. Όχι γρήγορη, αλλά πανέξυπνη. Εξολοθρεύαμε τα «κλειδιά» της Enigma με στρατηγική, παρατήρηση, και – δεν θα το κρύψω – μια γερή δόση από αυτιστική εμμονή. Η Enigma άλλαζε 159 εκατομμύρια δισεκατομμύρια πιθανούς συνδυασμούς κάθε μέρα. Εγώ δεν μπορούσα να διαλέξω πρωινό. Μη νομίζετε, ήταν δύσκολο.

Δημοσιογράφος:Πώς ήταν να γνωρίζετε ότι ίσως κερδίζετε τον πόλεμο χωρίς να μπορείτε να το πείτε πουθενά;

Άλαν Τούρινγκ:Όπως το να είσαι ο  Batman, αλλά να μην μπορείς να πεις ούτε “I’m Batman”. Μετά από κάθε επιτυχία, πηγαίναμε για τσάι, όχι για γιορτή. Ούτε καν μπισκότο. Ήταν και λίγο δράμα. Μια μέρα μου τελείωσε το μολύβι και σκέφτηκα: «Να δεις που θα χάσουμε τον πόλεμο γιατί κάποιος δεν αγόρασε χαρτικά».

Δημοσιογράφος:Και μετά τον πόλεμο...;

Άλαν Τούρινγκ:Α, ναι. Μετά τον πόλεμο γύρισα στην καθημερινότητά μου. Υπολογιστές, θεωρία, και το Turing Test – για να δω αν οι μηχανές μπορούν να μιμηθούν ανθρώπους. Ποια ήταν η ειρωνεία, οι άνθρωποι δεν κατάφεραν ποτέ να μιμηθούν εμένα. Ή, να με καταλάβουν. Είχαν άλλα στο μυαλό τους: εμένα στο εδώλιο, όχι στην Ακαδημία.

Δημοσιογράφος:Αναφέρεστε στη δίωξή σας για την ομοφυλοφιλία σας...

Άλαν Τούρινγκ:Ναι. Δεν ήταν ακριβώς η “ευχαριστώ που σώσατε την ανθρωπότητα” στιγμή που είχα στο μυαλό μου. Ήταν περισσότερο “σε ευχαριστούμε, τώρα πάρε αυτά τα χάπια να πάψεις να είσαι εσύ”. Φαρμακευτική «θεραπεία». Μπρρ. Ειλικρινά, μετανιώνω που δεν κάπνιζα, δεν έπινα και δεν ετρωγα πρόχειρο φαγητό να τελειώνουμε πιο γρήγορα.

Δημοσιογράφος:Η ειρωνεία είναι ότι σήμερα θεωρείστε ο πατέρας της τεχνητής νοημοσύνης και της επιστήμης των υπολογιστών...

Άλαν Τούρινγκ:Και το αστείο είναι ότι... δεν είχα καν λάπτοπ. Ούτε ChatGPT, ούτε Google. Μόνο πίνακες, μολύβια και μια ανάγκη να αποδείξω ότι η μηχανή μπορεί να σκέφτεται. Και ίσως να νιώθει. Ίσως κι εγώ να ήμουν απλώς μια μηχανή που ένιωθε πολύ. Και οι άλλοι δεν ήξεραν πώς να τη διαχειριστούν. Ξέρετε, άμα έβλεπαν τη Bletchley Bombe να κάνει συναισθηματικά ξεσπάσματα θα τη στέλνανε για service. Εμένα με έστειλαν στο νοσοκομείο.

Δημοσιογράφος:Πώς βλέπετε τον κόσμο σήμερα; Τεχνητή νοημοσύνη, μεγάλα δεδομένα, chatbots...

Άλαν Τούρινγκ:Το Turing Test πλέον περνάει πιο πολύ ο πελάτης της εφορίας παρά η μηχανή. Και δεν ξέρω αν είναι πρόοδος. Οι άνθρωποι φτιάχνουν μηχανές για να τους μοιάζουν, και τελικά γίνονται αυτοί πιο ρομποτικοί. Κι όμως, κάτι μου λέει πως ο υπολογιστής του μέλλοντος δεν θα χρειάζεται να καταλάβει τους ανθρώπους – μόνο να τους πουλάει διαφημιστικά προϊόντα. Χάπια αδυνατίσματος, κινητά τηλέφωνα και συμβουλευτικά πακέτα αυτογνωσίας.. 

Δημοσιογράφος: Τελευταία ερώτηση: αν μπορούσατε να πείτε κάτι στους ανθρώπους του σήμερα, τι θα ήταν;

Άλαν Τούρινγκ:

Δύο πράγματα:

Να είστε καλοί με όσους διαφέρουν. Οι μαθηματικοί, οι ιδιόρρυθμοι, οι ερωτευμένοι με το λάθος πρόσωπο, είναι αυτοί που αλλάζουν τον κόσμο.

Και να μην αφήνετε τα μήλα σας εκτεθειμένα. Μπορεί να είναι δηλητηριασμένα – ή απλώς να έχουν update.

Δημοσιογράφος: Σας ευχαριστούμε θερμά, κύριε Τούρινγκ.

Άλαν Τούρινγκ: Παρακαλώ. Κι αν δείτε κάποιον αλγόριθμο που κλαίει στο Google Drive σας, πείτε του να κάνει log out. Μάλλον είμαι εγώ.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Άλαν Μαθίσον Τούρινγκ (1912–1954)

                  Ο άνθρωπος που μίλησε με μηχανές πριν αυτές μάθουν να μιλούν.

 Ο Άλαν Τούρινγκ δεν γεννήθηκε σε κάποιο παλάτι της τεχνολογίας ούτε μεγάλωσε ανάμεσα σε καλώδια και data centers. Ήρθε στον κόσμο στις 23 Ιουνίου του 1912, στο Λονδίνο, με ένα μυαλό που έμοιαζε να έχει προηγηθεί της εποχής του κατά τουλάχιστον πενήντα χρόνια. Από μικρός μιλούσε μια γλώσσα δική του – εκείνη των αριθμών, των λογικών συνδέσεων και των ατέρμονων ερωτήσεων για το τι είναι σκέψη, τι είναι μηχανή και, τελικά, τι είναι άνθρωπος.

 Ο Τούρινγκ δεν ήταν απλώς ένας μαθηματικός· ήταν ο ποιητής του αλγορίθμου. Το 1936, σε ηλικία μόλις 24 ετών, έγραψε ένα έργο που έμελλε να αλλάξει την ιστορία της σκέψης: το περίφημο άρθρο “On Computable Numbers”, όπου περιέγραψε την "Μηχανή Τούρινγκ" – ένα θεωρητικό μοντέλο υπολογιστή που μπορούσε να εκτελέσει κάθε δυνατό υπολογισμό. Χωρίς να το ξέρει, είχε μόλις φυτέψει το πρώτο σπόρο για την επιστήμη των υπολογιστών.

 Όταν ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Τούρινγκ στρατολογήθηκε στο άκρως απόρρητο Μπλέτσλεϋ Παρκ, το κέντρο κρυπτογράφησης του Ηνωμένου Βασιλείου. Εκεί, μαζί με μια ομάδα εκκεντρικών μαθηματικών, φιλόλογων και σκακιστών, πήρε στα χέρια του την πρόκληση της εποχής: την αποκρυπτογράφηση του γερμανικού μηχανισμού Enigma.

 Η μηχανή Enigma άλλαζε τον κώδικά της κάθε μέρα. Ο Τούρινγκ, σχεδιάζοντας την “Bombe” – έναν πρωτόγονο αλλά αποτελεσματικό προπάππο του συγχρόνου υπολογιστή – κατάφερε να σπάσει τους γρίφους του Άξονα. Η συμβολή του αυτή δεν ήταν απλώς σημαντική. Οι ιστορικοί εκτιμούν ότι συντόμευσε τον πόλεμο κατά δύο έως τέσσερα χρόνια, σώζοντας εκατομμύρια ζωές. Κι όμως… το όνομά του παρέμεινε κρυφό, θαμμένο σε απόρρητους φακέλους για δεκαετίες.

 Μετά τον πόλεμο, ο Τούρινγκ δεν ξεκουράστηκε. Συνέχισε να καινοτομεί, θέτοντας τα θεμέλια της Τεχνητής Νοημοσύνης. Το 1950, πρότεινε το περίφημο “Τεστ Τούρινγκ” – μια μέθοδο για να διαπιστώσει κανείς αν μια μηχανή μπορεί να "σκεφτεί". Η ερώτηση δεν ήταν απλή. Ούτε η απάντηση. Αλλά ήταν το πρώτο φιλοσοφικό και τεχνολογικό βήμα προς τον κόσμο των έξυπνων μηχανών που ζούμε σήμερα.

 Και όμως, ο Άλαν Τούρινγκ, αυτός που νίκησε τη ναζιστική λογική, δεν μπόρεσε να νικήσει τη βρετανική προκατάληψη. Το 1952, καταδικάστηκε για «απρέπεια» – επειδή ήταν ομοφυλόφιλος. Αντί για φυλακή, του επεβλήθη χημικός ευνουχισμός μέσω ορμονών.

 Απομονωμένος, περιθωριοποιημένος και με ένα σώμα που δεν αναγνώριζε πια ως δικό του, ο Τούρινγκ πέθανε στις 7 Ιουνίου του 1954, σε ηλικία μόλις 41 ετών. Το σώμα του βρέθηκε δίπλα σ’ ένα δαγκωμένο μήλο, πιθανότατα ποτισμένο με κυάνιο. Μια πράξη βαθιά συμβολική. Κάποιοι λένε ότι ήθελε να δώσει τέλος με ένα νεύμα στη Χιονάτη, το αγαπημένο του παραμύθι. Άλλοι πιστεύουν ότι ήταν το τελικό “αντίο” σ’ έναν κόσμο που τον πρόδωσε.

 Δεκαετίες αργότερα, ο κόσμος άρχισε να θυμάται. Να αναγνωρίζει. Το 2009, η βρετανική κυβέρνηση εξέδωσε επίσημη απολογία. Το 2013, του απονεμήθηκε βασιλική χάρη. Το 2021, το πρόσωπό του κοσμεί το βρετανικό χαρτονόμισμα των 50 λιρών – ένα ειρωνικό αλλά όμορφο κλείσιμο του κύκλου για έναν άνθρωπο που κάποτε αντιμετωπίστηκε ως «παραβάτης».

 Ο Άλαν Τούρινγκ ήταν κάτι παραπάνω από επιστήμονας: ήταν ένας οραματιστής που φαντάστηκε τον κόσμο όπου οι μηχανές σκέφτονται, και οι άνθρωποι δέχονται τη διαφορετικότητα. Έζησε σαν εξίσωση που δεν λύθηκε ποτέ πλήρως, και έφυγε σαν παρεξηγημένος ήρωας.

 Η κληρονομιά του όμως είναι ζωντανή. Ζει σε κάθε υπολογιστή, σε κάθε γραμμή κώδικα, σε κάθε «Έχεις αποδείξει ότι είσαι άνθρωπος;»