Φανταστική συνέντευξη: Ερατοσθένης ο Κυρηναίος

Δημοσιογράφος: Κύριε Ερατοσθένη, πάμε στο πιο διάσημο κατόρθωμά σας: τη μέτρηση της ακτίνας της Γης.

Ερατοσθένης: Κοίτα, δεν είχα GPS, ούτε Google Earth, ούτε καν φθηνό μαθητή να κουβαλάει τα πράγματα. Είχα όμως δύο πράγματα: σκιά και μυαλό. Στην Συήνη (που εσείς σήμερα λέτε Ασουάν) ήξερα ότι το μεσημέρι της θερινής τροπής ο ήλιος πέφτει κάθετα και δεν υπάρχει σκιά. Εδώ στην Αλεξάνδρεια, την ίδια ώρα, τα ραβδιά ρίχνανε σκιά. Έβαλα κάποιον να μετρήσει την απόσταση, μέτρησα τη γωνία, και τσουπ: 40.000 στάδια η περιφέρεια.

Δημοσιογράφος: Και πώς αντέδρασαν οι άνθρωποι;

Ερατοσθένης: Οι σοβαροί με χειροκρότησαν. Οι υπόλοιποι είπαν «ναι, αλλά αν η Γη είναι επίπεδη;»… Εκεί τους είπα: «Αν είναι επίπεδη, τότε γιατί τα καράβια εξαφανίζονται πρώτα από κάτω και μετά από πάνω; Τι, ντρέπονται να μας δείξουν την πλώρη;»

Δημοσιογράφος: Άρα υπήρχαν “επιπεδιστές” και τότε;

Ερατοσθένης: Ω, και παραήταν φωνακλάδες. Ένας μάλιστα μου είπε: «Δεν θέλω να με πείσεις, θέλω να έχω δίκιο». Του απάντησα: «Τότε μη με ρωτάς, πήγαινε μίλα με τον καθρέφτη σου».

Δημοσιογράφος: Το κόσκινο με τους πρώτους αριθμούς;

Ερατοσθένης: Αχ, αυτό είναι το καμάρι μου… Στην αρχή, οι μαθητές μου νομίζαν ότι θα κοσκινίσουμε αλεύρι. Τους εξήγησα ότι με το κόσκινο αυτό, πετάς όλους τους πολλαπλάσιους και σου μένουν οι πρώτοι αριθμοί. Είναι σαν να καθαρίζεις την αγορά: πετάς τους απατεώνες και μένουν οι τίμιοι. Αν και, μεταξύ μας, το κόσκινο μου δουλεύει καλύτερα από την πολιτική.

Δημοσιογράφος: Στην Αλεξάνδρεια ήσασταν και βιβλιοθηκάριος…

Ερατοσθένης: Ναι, αλλά όχι «σσσς!» βιβλιοθηκάριος. Εδώ διαβάζαμε, συζητούσαμε, τσακωνόμασταν, πίναμε κρασί πάνω από πάπυρους. Έρχονταν πάπυροι από όλο τον κόσμο – από Ινδία, Κίνα, Βαβυλώνα. Μια φορά ήρθε ένας πάπυρος για ένα χαμένο νησί, η «Ατλαντίς». Τον διάβασα, τον άφησα στην άκρη… και την άλλη μέρα εξαφανίστηκε. Εγώ λέω, εξωγήινοι. Άλλοι λένε, ο θυρωρός τον πούλησε για χαρτί περιτυλίγματος.

Δημοσιογράφος: Πιστεύετε στους εξωγήινους;

Ερατοσθένης: Άκου, στον ουρανό έχει περισσότερα αστέρια απ’ όσα οι Αθηναίοι δικηγόροι. Και θες να μου πεις ότι σε όλο αυτό το χάλι, είμαστε οι μόνοι; Εγώ λέω ότι υπάρχουν. Απλώς ή δεν μας βρήκαν ακόμα ή μας βρήκαν και είπαν: «Αυτοί είναι επικίνδυνοι, φύγαμε».

Δημοσιογράφος: Σας ενδιέφερε πολύ και η αστρονομία.

Ερατοσθένης: Η αστρονομία είναι σαν να έχεις πρόσβαση στα παρασκήνια του θεάτρου του Σύμπαντος. Όσο κοιτάς, τόσο καταλαβαίνεις πόσο μικροί είμαστε. Και αυτό είναι το πιο υγιεινό φάρμακο για την έπαρση.

Δημοσιογράφος: Είστε γνωστός και ως «πατέρας της γεωγραφίας». Πώς σας ήρθε;

Ερατοσθένης: Κοίτα, έπρεπε κάπως να βάλουμε τάξη σε όλο αυτό το χάος που λέμε Γη. Ονόμασα το αντικείμενο «γεωγραφία» – γη + γράφω. Οι άλλοι νόμιζαν ότι θα ζωγραφίζω λουλουδάκια, αλλά εγώ έφτιαχνα χάρτες, χώριζα τη Γη με κλίμακα και μετρούσα αποστάσεις. Αν υπήρχε τότε GPS, θα το είχα βγάλει σε πάπυρο.

Δημοσιογράφος: Μια πιο προσωπική ερώτηση… Γιατί δεν παντρευτήκατε ποτέ;

Ερατοσθένης: Γιατί ήξερα πολύ καλά τη γεωμετρία… και ήξερα ότι δύο παράλληλες γραμμές δεν συναντιούνται ποτέ. Ε, εγώ και ο γάμος ήμασταν τέτοιες γραμμές. Άσε που η δουλειά μου ήθελε χρόνο, και οι χάρτες δεν μαγειρεύουν φακές.

Δημοσιογράφος: Το τέλος της ζωής σας ήταν αρκετά δραματικό… Τι συνέβη;

Ερατοσθένης: Το 195 π.Χ. τυφλώθηκα. Για κάποιον που ζει για τη γνώση, αυτό ήταν σαν να κλείνουν για πάντα η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας… μέσα στο κεφάλι του. Δεν άντεξα. Ένα χρόνο μετά, σταμάτησα να τρώω. Οι φίλοι μου λένε «αυτοκτονία». Εγώ λέω… απλά δεν ήθελα να μετράω τις μέρες χωρίς να μπορώ να μετράω τα άστρα.

Δημοσιογράφος: Και η φιλοσοφία της ζωής σας;

Ερατοσθένης: Να μην παίρνεις τον εαυτό σου πολύ στα σοβαρά, να γελάς ακόμα και με τις δικές σου γκάφες, να ρωτάς χωρίς φόβο και να μετράς πριν κρίνεις. Ε, και να πίνεις κρασί με μέτρο… ή και χωρίς μέτρο αν η παρέα είναι καλή.

Δημοσιογράφος: Ένα μήνυμα στους μεταγενέστερους;

Ερατοσθένης: Αν θέλετε να ξέρετε την αλήθεια, μετρήστε την. Μην περιμένετε να σας την πει κάποιος που φωνάζει πιο δυνατά. Και αν κάποιος σας πει ότι η Γη είναι επίπεδη… δώστε του ένα κόσκινο και πείτε του: «Βρες την άκρη».