Φανταστικές συνεντεύξεις: ΕΥΚΛΕΙΔΗΣ

 Δημοσιογράφος: Καλησπέρα σας από τη φανταστική μας εκπομπή «προσωπικότητες του παρελθόντος σήμερα ». Σήμερα έχουμε έναν πραγματικό θρύλο. Έναν άνθρωπο που κατάφερε να στριμώξει ολόκληρη τη Γεωμετρία σε 13 βιβλία, χωρίς καν να χρησιμοποιήσει υπολογιστή, ούτε Excel, ούτε καν κομπιουτεράκι.

Κυρίες και κύριοι, ο ένας, ο μοναδικός, ο πατέρας της γεωμετρίας: ο Ευκλείδης!

Ευκλείδης (με χιουμοριστικό ύφος):

Ευχαριστώ, ευχαριστώ. Η ευθεία τιμή είναι όλη δική μου.

Δημοσιογράφος: Πριν μπούμε στο ψητό, να πούμε για όσους δεν γνωρίζουν: Έζησες γύρω στο 300 π.Χ., στη φημισμένη Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Πώς ήταν η ζωή εκεί;

Ευκλείδης: Ω, η Αλεξάνδρεια ήταν το Silicon Valley της εποχής. Επιστήμονες, φιλόσοφοι, αστρονόμοι, γραφιάδες, όλοι γύρω από τη Βιβλιοθήκη και το Μουσείο – που δεν ήταν μουσείο με εκθέματα, αλλά κέντρο μάθησης. Εγώ δίδασκα εκεί και, μεταξύ μας, έπινα πολλούς  καφέδες για να αντέχω τους μαθητές...

Δημοσιογράφος: Έχει μείνει στην ιστορία η απάντηση σου στον Πτολεμαίο όταν σου ζήτησε πιο εύκολη διαδρομή για να μάθει Γεωμετρία...

Ευκλείδης:(γελώντας) Ε ναι! Του είπα: «οὐκ ἔστι βασιλικὴ ἀτραπὸς ἐπὶ γεωμετρίαν» – δηλαδή: «Δεν υπάρχει βασιλική οδός προς τη Γεωμετρία». Με άλλα λόγια: άσε τα κόλπα, βασιλιά μου. Αν θες να μάθεις, θα ιδρώσεις.

Δημοσιογράφος: Ας μιλήσουμε για το magnum opus σου: τα Στοιχεία. 13 βιβλία, 465 προτάσεις, και ακόμα διδάσκονται παγκοσμίως!

Ευκλείδης: Ακριβώς! Τα Στοιχεία είναι το μαθηματικό μου παιδί. Ξεκίνησα από λίγα αυτονόητα – τα λεγόμενα αξιώματα και ορισμούς – και μετά, σαν ντόμινο, απέδειξα τα υπόλοιπα. Όλα χτισμένα λογικά, βήμα-βήμα.

Δημοσιογράφος: Ήσουν, δηλαδή, ο πρώτος που οργάνωσε τη Γεωμετρία συστηματικά!

Ευκλείδης: Και με τάξη! Σαν να φτιάχνεις IKEA βιβλιοθήκη, αλλά αντί για κατσαβίδι έχεις λογική.

Δημοσιογράφος:Μπορείς να εξηγήσεις σε απλά ελληνικά τη διαφορά μεταξύ θεωρήματος και αξιώματος;

Ευκλείδης: Αξίωμα είναι κάτι τόσο αυτονόητο, που δεν χρειάζεται απόδειξη. Π.χ.: «Μπορείς να ενώσεις δύο σημεία με μια ευθεία».

Θεώρημα είναι κάτι που πρέπει να αποδείξεις βασισμένος σε αξιώματα και προηγούμενα θεωρήματα. Π.χ.: Το άθροισμα των γωνιών ενός τριγώνου είναι 180 μοίρες – δεν το λέμε επειδή μας αρέσει, το αποδεικνύουμε!

Δημοσιογράφος: Οπότε δεν είναι όλα στο μυαλό σου. Τα μαθηματικά είναι… δομημένη φαντασία;

Ευκλείδης: Κάτι σαν τη σοκολατόπιτα: μπορείς να αυτοσχεδιάσεις, αλλά άμα δεν τη φτιάξεις με τη σωστή συνταγή δεν… σου βγαίνει!

Δημοσιογράφος: Και φτάνουμε στο πιο φημισμένο – ή διαβόητο – σημείο των Στοιχείων: το Πέμπτο Αίτημα!

Ευκλείδης: (κουνώντας το κεφάλι) Αχ αυτό το πέμπτο… Άργησα να το γράψω, γιατί και εγώ το έβρισκα… κάπως. Είναι το μόνο που μοιάζει λιγότερο αυτονόητο.

Δημοσιογράφος: Και μιλάει για παράλληλες ευθείες…

Ευκλείδης: Σωστά. Λέει ουσιαστικά ότι, αν έχεις μια ευθεία που τέμνει δύο άλλες και σχηματίζει γωνίες μικρότερες από δύο ορθές, τότε αυτές οι δύο ευθείες τέμνονται προς αυτήν την πλευρά.

Ή πιο απλά: από ένα σημείο εκτός μιας ευθείας περνά μόνο μία ευθεία παράλληλη.

Δημοσιογράφος:

Και για 2000 χρόνια οι μαθηματικοί προσπαθούσαν να το αποδείξουν με τα άλλα τέσσερα αξιώματα!

Ευκλείδης: Χωρίς επιτυχία. Τελικά ανακάλυψαν πως υπάρχουν γεωμετρίες που δεν το δέχονται και... δεν καταρρέουν! Έτσι γεννήθηκε η Υπερβολική και η Ελλειπτική Γεωμετρία. Κι εγώ έγινα «πατέρας της Ευκλείδειας», χωρίς καν να το ξέρω!

Δημοσιογράφος: Τα Στοιχεία μεταφράστηκαν σε άπειρες γλώσσες, διδάσκονται στα σχολεία ακόμα και σήμερα. Από τη Μεσαιωνική Ευρώπη, ως την Ινδία, την Περσία, την Κίνα…

Ευκλείδης: Δεν φανταζόμουν ποτέ ότι το έργο μου θα έκανε τόσο διεθνή καριέρα. Είναι συγκινητικό. Μαθαίνουν ακόμα πώς να αποδεικνύουν θεωρήματα με βάση τα δικά μου αξιώματα. Η λογική… είναι παγκόσμια γλώσσα.

Δημοσιογράφος: Πέρα από μαθηματικός, τι άλλος ήσουν; Ήσουν αυστηρός, χιουμορίστας, ρομαντικός;

Ευκλείδης: (χαμογελώντας) Είχα την καρδιά μου χωρισμένη σε δύο ημικύκλια: το ένα για τη λογική και το άλλο για το θαυμασμό της ομορφιάς του σύμπαντος. Δεν ξέρω αν ήμουν ρομαντικός, αλλά κάθε φορά που έβλεπα έναν κύκλο να "κλείνει" τέλεια, συγκινούμουν. Και όταν μια απόδειξη έβγαινε καθαρή, ένοιωθα σαν να ανακάλυπτα μουσική μέσα στους αριθμούς.

Δημοσιογράφος: Κλείνοντας: αν ζούσες σήμερα, τι θα έκανες;

Ευκλείδης: Θα έγραφα μαθηματικά κόμικς. Θα έκανα podcasts τύπου "GeomeTRY me!" Θα ήμουν ο πιο viral καθηγητής στο TikTok. Και ναι, θα έφτιαχνα εφαρμογή: EuclApp – όπου για να ξεκλειδώσεις κάθε επίπεδο, πρέπει να αποδείξεις ένα θεώρημα!

Ευκλείδης: Ας μη φοβόμαστε τα μαθηματικά. Δεν είναι μόνο τύποι και σύμβολα. Είναι η τέχνη του να σκέφτεσαι καθαρά.

Και αν μια ευθεία μπορεί να περάσει από δύο σημεία, τότε φαντάσου πόσες ιδέες μπορούν να συνδέσουν δύο ανθρώπους!

Δημοσιογράφος: Κύριε Ευκλείδη, ήταν τιμή μας.

Ευκλείδης: Η ευθεία σας ήταν σωστή. Ευχαριστώ για τη φιλοξενία. Κι αν σας μείνουν απορίες, μην ανησυχείτε – όλα είναι θέμα απόδειξης.