Η θεωρία παιγνίων,οι εκλογές και ο δημοπράτης του ενός… ευρώ.

           

      Ψήφος : Το όργανο και σύμβολο της δύναμης ενός ελεύθερου ανθρώπου να  κάνει καραγκιόζη τον εαυτό του και ναυάγιο την χώρα του.

                                                                                                       Αμβρόσιος Πηρς                                      

                

                                

   Σε λίγες μέρες προκηρύσσονται εκλογές και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα διαπνέεται από υποσχέσεις. Όλα τα κόμματα πλειοδοτούν σε εύκολες παροχές που δεν θέλουν και δεν μπορούν να πραγματοποιήσουν , υποσχέσεις  που είναι σαφές ότι   μακροπρόθεσμα θα τα οδηγήσουν μαζί με όλο τον υπόλοιπο κόσμο σε αδιέξοδο. Ποιος θέλει  να  κάνει κουμάντο σε ένα νεκροταφείο. Πως μπορούν να εξηγηθούν τέτοιες παράλογες συμπεριφορές; Διάβαζα πρόσφατα  ένα σενάριο από την θεωρία παιγνίων του προηγούμενου αιώνα με την ονομασία “Η δημοπρασία του ενός δολαρίου” που επινοήθηκε από τον οικονομολόγο Martin Shubik  για να εξηγήσει  αυτές ακριβώς τις συμπεριφορές. Δείτε πόσες αναφορές έχει στο σημερινό πολιτικό γίγνεσθαι .

   Φανταστείτε ένα  δημοπράτη χωρίς δόλο και καθόλου προκατάληψη θα τον ονομάσουμε  Χανς ,ο οποίος έχει την φαεινή ιδέα να πουλάει  νομίσματα του 1  ευρώ  σε μια δημοπρασία. Με την πρώτη ματιά το σχέδιο μοιάζει καταδικασμένο στην αποτυχία.  Αλλά, ο Χανς  έχει αναπτύξει μερικούς ειδικούς κανόνες για την δημοπρασία του:  Ο πλειοδότης θα κερδίσει το ευρώ , όμως ο αμέσως επόμενος πλειοδότης θα πρέπει να πληρώσει αυτό που πρότεινε και , κρίσιμο στοιχείο, χωρίς να πάρει τίποτα. Αν και δεν είναι ξεκάθαρο πως ο Χανς θα κερδίσει χρήματα τότε σκεφτείτε τι τροπή θα πάρει η δημοπρασία. Ας υποθέσουμε ότι το πρώτο χτύπημα είναι 1 λεπτού , με τον πλειοδότη να ελπίζει ότι θα βγάλει  99 λεπτά ως κέρδος. Χωρίς αμφιβολία, άλλοι παίκτες γρήγορα θα κάνουν υψηλοτέρα χτυπήματα, υπολογίζοντας  ότι το μικρότερο κέρδος αξίζει ακόμη τον κόπο. Σύντομα, θα υπάρχει μια σειρά χτυπημάτων.

  Τα προβλήματα για τους παίκτες αρχίζουν όταν τα χτυπήματα βρίσκονται στα 99 λεπτά. Ο παίκτης που έκανε το προηγούμενο χτύπημα –ας πούμε 98  λεπτά - θα χάσει τα χρήματα  του εκτός αν προσφέρει ένα ευρώ . Προφανώς , από την δική τους πλευρά, είναι καλυτέρα να πατσίσουν παρά να χάσουν 98 λεπτά επειδή δεν χτύπησαν. Αλλά ένα τέτοιο χτύπημα βάζει τον παίκτη που έκανε το χτύπημα των 99 λεπτών  στην ίδια κατάσταση. Καλύτερα να προσφέρει 1.01 λεπτά , που σημαίνει απώλεια 99 λεπτά. Η ουσία είναι ότι αυτό το σκεπτικό μπορεί να συνεχιστεί επ αόριστον με μόνο κερδισμένο τον δημοπράτη Χανς.

  Το ερώτημα είναι  θα βγάλει ο Χανς χρήματα; Υπάρχει κάποιος τρόπος οι παίκτες  να βγουν από το αδιέξοδο που τους οδήγησε;

   Το σενάριο επινοήθηκε από τον Shubik  για να καταδείξει ότι φαινομενικά παράλογη συμπεριφορά μπορεί να είναι το αποτέλεσμα μιας σειράς  λογικών βημάτων. Λειτούργει επειδή από την στιγμή που έχουν γίνει δύο χτυπήματα, συμφέρει πάντα όποιον έχει το δεύτερο μεγαλύτερο να χτυπήσει το τρέχων μεγαλύτερο χτύπημα. Όμως συνέπεια αυτού είναι η θέση του δευτέρου πλειοδότη χειροτερεύει. Υπάρχει τρόπος να ξεπεράσετε σε πανουργία τον δημοπράτη Χανς .Είναι δυνατόν ο δημοπρατης να χάσει , για παράδειγμα, αν γίνει χτύπημα 1 λεπτό χωρίς να ακολουθήσει  άλλο χτύπημα. Λαμβάνοντας υπ οψιν την ανθρώπινη φύση ο Χανς ποντάρει εκ του ασφαλούς .Μην ξεχνάμε ότι δεν υπάρχει ασφαλής τρόπος  για να κερδίσει ένας παίκτης ( ας υποθέσουμε ότι δεν μπορεί να ελέγξει  τους άλλους παίκτες ).

  Η καλύτερη ευκαιρία  για να κερδίσει είναι να κάνει ένα χτύπημα μεγαλύτερο από το προηγούμενο κατά 99 λεπτά , το οποίο σημαίνει ότι  ο δεύτερος μεγαλύτερος πλειοδότης  δεν θα κερδίσει τίποτα να συνεχίσει.( Για παράδειγμα αν ο παίκτης Α κάνει ένα χτύπημα 50 λεπτά   και ο παίκτης Β χτυπήσει 1.49 , ο παίκτης Α θα χάσει 50 λεπτά αν δεν ξαναχτυπήσει, και θα χάσει 50 λεπτά αν χτυπήσει την δημοπρασία- τα 1,50 που θα πληρώσει μείον το 1 ευρώ που θα κερδίσει. Με άλλα λόγια, δεν κερδίζει τίποτα αν συνεχίσει την δημοπρασία). Ο πλειοδότης που θα κερδίσει δεν βγάζει κέρδος, άλλα τουλάχιστον μπορεί να τερματίσει την δημοπρασία αρχίσει να χάνει χρήματα ανεξέλεγκτα.

  Η δυσκολία έγκειται στο γεγονός ότι αν ο δεύτερος πλειοδότης δεν έχει κέρδος κάνοντας κάποιο χτύπημα , αυτό δεν σημαίνει ότι  δεν θα χτυπήσει. Η αλήθεια είναι αν  οι άνθρωποι  εμπλακούν σε κλιμακωτό πόλεμο, βγαίνουν στην επιφάνεια παράλογες παρορμήσεις. Για αυτό δεν εκπλήσσει κανέναν το ενδεχόμενο ο Χανς να βγάλει μια περιουσία   ευρώ- ευρώ .

   Στην ελληνική πραγματικότητα το διακύβευμα των εκλογών είναι τόσο ευτελούς αξίας όσο και το ευρώ του παραπάνω σεναρίου. Ο στόχος της τελικής επικράτησης  για τα πολιτικά κόμματα μηδενός εξαιρούμενου είναι πολύ «μικρός» σε σχέση με την αξιοπρέπεια όλων μας .Ποιον μπορεί να εμπιστευτεί ο πολίτης; Ο Εμμανουήλ Ροΐδης  έγραφε πριν από 100 και πλέον χρόνια  :“Ειδικότης εν Ελλάδι καλείται συγκεντρωμένη άγνοια επί ενός ειδικού θέματος”. Τα κόμματα και εν γένει οι πολιτικοί , είναι μέρος της ιδιότυπης δημοπρασίας που περιέγραψα παραπάνω και πρέπει να πάψουν να πλειοδοτούν αφενός σε όλους εμάς που τους ψηφίζουμε αφετέρου σε κάθε είδους Χανς ή Γιάννη που τους  πετούν το τυράκι με αντάλλαγμα το βιος όλων μας . Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα; Την απάντηση δίνει ο Θόδωρος Κολοκοτρώνης :  “Το αν εσπάρθη πολλές φορές, αλλά δεν εφύτρωσε.”