Θεωρία παιγνίων,ορθή πρόβλεψη και αβεβαιότητα!!!!

  "Είναι εύκολο να είσαι προφήτης.Κάνεις είκοσι πέντε προβλέψεις κι ύστερα μιλάς μόνο για αυτές που πραγματοποιούνται."

                                                                                         Theodore Levvit

   Σκέψη τοις μετρητοίς και απτά αποτελέσματα,μάλλον αυτή είναι η κληρονομιά ενός πτυχίου μαθηματικού τμήματος.Παλιότερα ήταν καύχημα.Όμως,παρά την εργαλειοθήκη των ξυραφιών του Όκαμ, η πραγματικότητα αποδεικνύει ότι ένα λεπτό καθαρής τύχης μπορεί να φέρει καλύτερα αποτελέσματα από μήνες υπολογισμένης μεθόδευσης. Ο ομπρελάς στην εποχή των κατακλυσμών δεν είναι εμπνευσμένος επαγγελματίας αλλά απολαμβάνει την εύνοια των συγκυριών.Γιατί τα γράφω όλα αυτά;Ο συρμός των λέξεων της εποχής.  Διαπραγμάτευση, τακτική,θεωρία παιγνίων, Eurogroup,ορθή πρόβλεψη,εκτίμηση αβεβαιότητας,λήψη αποφάσεων…Τον τελευταίο μήνα έχουν δημοσιευτεί στο διαδίκτυο και στον ημερήσιο τύπο περισσότερες αναλύσεις για την θεωρία παιγνίων και την εφαρμογή της σε διαπραγματευτικές τεχνικές από ότι συνολικά την προηγούμενη πενταετία.Στο παραπάνω φόντο σταχυολογώ συνειρμικές σκέψεις ατάκτως ερριμένες…

   Η αβεβαιότητα είναι ένα από τα βασικά δεδομένα της ανθρώπινης ιστορίας  και της καθημερινής ζωής.Είμαστε αναγκασμένοι, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο να  παίρνουμε συνεχώς αποφάσεις  σε ένα πλαίσιο που δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε ορθά. Μια σωστή εκτίμηση της κατάστασης  είναι ιδιαίτερα σημαντική , αν θέλουμε να κρίνουμε τις συνέπειες των πράξεων μας .Το μόνο που διαθέτουμε για να βοηθηθούμε είναι η προηγούμενη εμπειρία μας και η γνώση που έχουμε συσσωρεύσει εμείς και οι άλλοι. Κι όμως δεν είμαστε ποτέ βέβαιοι ότι έχουμε φτάσει στην σωστή διάγνωση. Πρέπει να δράσουμε με κίνδυνο  να πάρουμε μια απόφαση η οποία , όταν το μέλλον θα έχει πια αποκαλύψει την πραγματική κατάσταση, θα φαίνεται όχι μόνο επικίνδυνη αλλά ίσως και ηλίθια. Ας σημειώσουμε εδώ ότι το θέμα δεν είναι ότι ριψοκινδυνεύουμε στο άγνωστο .Η κατάσταση που προσπαθούμε να αναλύσουμε εντάσσεται σε ένα γνωστό πλαίσιο. Ξέρουμε ότι υπάρχει ένα συγκεκριμένο πλήθος από τυπικές καταστάσεις  που περιγράφουν αυτά που παρατηρούμε και προσπαθούμε απλώς να  μάθουμε ποια είναι η ορθή.

   Η πίστη φέρνει την πραγματοποίηση.Όλοι  οι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν  πολύ καλά για την αυτοεκπληρούμενη προφητεία.Αν σε μια σχολική τάξη αντιμετωπίζουμε τον μικρό Γιάννη με συγκατάβαση σαν μέτριο μαθητή τότε ακόμα και αν δεν είναι,θα γίνει.Πάρτε σαν παράδειγμα το παλαι ποτε κίνημα των ‘αγανακτισμένων πολιτών’,όσο ήταν λίγοι, μια χώρα χωρίς πολιτικό σύστημα θεωρoύνταν αδιανόητη, όσο όμως πύκνωναν οι τάξεις του κινήματος ,έπαυε να μοιάζει εξωπραγματικό.Το μέλλον έδειξε ότι αυτή η δυναμική οδήγησε σε μια αριστερή κυβέρνηση.

    Αυτή  η ικανότητα που έχουν ορισμένες προβλέψεις  να  πραγματοποιούνται από μόνες τους μόλις αποκτήσουν αρκετούς πιστούς, είναι μια από τις σταθερές της κοινωνικής ζωής.  Αν είμαι πεπεισμένος ότι ο τάδε ή ο δεινά  είναι εναντίον μου,θα πάρω τα μέτρα μου για να προστατευτώ από τις κινήσεις του.Κάνοντας  όμως κάτι τέτοιο θα είμαι σίγουρος για την έχθρα του ακόμα και εάν δεν είναι βέβαιο ότι κάτι τέτοιο συνέβαινε στην αρχή.Αν το τάδε κόμμα διακηρύσσει ότι η δολιότητα των γειτόνων μας κάνει τον πόλεμο αναπόφευκτο,το μέλλον διαθέτει πολλούς τρόπους για να το δικαιώσει.Αν αυτή η γνώμη επιβληθεί,μπορεί να προκαλέσει ένα ανταγωνισμό εξοπλισμών με αμφίβολη κατάληξη η και να  προκαλέσει  μια προληπτική επίθεση,γιατί αν είναι να γίνει πόλεμος προτιμάμε να έχουμε εμείς την πρωτοβουλία παρά να περιμένουμε τον εχθρό να προετοιμαστεί.Μπορεί μάλιστα, ακόμα και αν το φιλοπόλεμο κόμμα έχει μικρή επιρροή στην χώρα, ο κίνδυνος να εισακούσει  η γνώμη  του να ανησυχήσει τους γείτονες μας τόσο, ώστε να πάρουν ορισμένα στρατιωτικά μετρα θα καταγγελθεί αμέσως σαν έμμεση ομολογία  των εχθρικών  διαθέσεων  τους που στηρίξει τις φιλοπόλεμες θέσεις  και έτσι θα μπει σε λειτουργία ένας ολέθριος μηχανισμός.

  Η κατάσταση αυτή έχει αναλυθεί πλήρως στο οικονομικό πεδίο,πολύ καιρό οι ερευνητές  έσκυψαν πάνω στον ρόλο που παίζουν οι προβλέψεις των οικονομικών παραγόντων στην λειτουργία της οικονομίας και εισήγαν την έννοια της ορθολογικής πρόβλεψης. Πρόκειται για προβλέψεις που επιβεβαιώνονται από την πραγματικότητα και κάνουν τους παράγοντες  να ικανοποιούνται για την άποψη που έχουν για τα πράγματα.Έτσι λοιπόν,μπορεί κάποιος  να πιστεύει ή να μην πιστεύει ότι οι κύκλοι της οικονομίας  εξαρτώνται από την υπέρμετρη κατανάλωση κεμπάπ στα γυρατζίδικα της Αθήνας,με άλλα λόγια ότι τα πολλά κεμπάπ προκαλούν οικονομικές κρίσεις.Αυτοί όμως που πιστεύουν κάτι τέτοιο  θα πάρουν  τα ανάλογα μέτρα,και αν συμβεί να είναι αρκετοί η αρκετά  ισχυροί, τότε η συνδυασμένη δράση τους θα φέρει την κρίση που θα τους δικαιώσει. Οι δύσπιστοι δεν θα έχουν άλλη διέξοδο από το να υποκύψουν σε αυτό που στο εξής  θα αποτελεί οικονομικό νόμο , μέχρι βέβαια να υπερισχύσει κάποια άλλη άποψη.

 Το βασικό δεδομένο της οικονομικής ζωής είναι η αβεβαιότητα για το μέλλον.Ποιος μπορεί να ξέρει την απόδοση μιας σημερινής επένδυσης σε 10 χρόνια; Το πρόβλημα εξαρτάται από τόσες διαφορετικές παραμέτρους-μερικές από τις οποίες  μάλιστα, όπως οι πολιτικές  εξελίξεις και η τεχνολογική πρόοδος , ξεφεύγουν από το καθαρά οικονομικό επίπεδο- που χάνουμε τον έλεγχο και παραιτούμαστε από κάθε προσπάθεια σοβαρής πρόβλεψης .Παρά τους στατιστικούς δείκτες που δημοσιεύονται και σχολιάζονται τακτικά, κανένας δεν γνωρίζει την πραγματική κατάσταση της οικονομίας.Οι υφέσεις διαδέχονται η μια την άλλη  και συσσωρεύονται, αλλά είναι πάντα δύσκολο να καταλάβει κανείς πότε ενσκήπτουν ή πότε μας αποχαιρετούν.

‘’Πότε θα βγούμε  επιτέλους από την κρίση; ’Το ερώτημα  επανέρχεται περιοδικά στην επικαιρότητα εναλλασσόμενο με ένα άλλο: ‘Ποιος είναι ο πάτος στο βαρέλι;’’

  Αυτό συμβαίνει γιατί οι οικονομικοί δείκτες , είτε πρόκειται για τον δείκτη τιμών,είτε για το ποσοστό ανεργίας,είτε για το ισοζύγιο του εξωτερικού εμπορίου αν και υπολογίζονται, επιδέχονται διαφορετικές ερμηνείες.Από μόνοι τους  είναι διφορούμενοι, όπως ο πυρετός ,ένα σύμπτωμα που εμφανίζεται σε πολλές ασθένειες.Ας μπούμε για παράδειγμα στην θέση ενός παραγωγού, ο όποιος βλέπει τις τιμές  στον τομέα του να ανεβαίνουν. Πρέπει να διακρίνει αν πρόκειται για μια νομισματική ψευδαίσθηση ,περίπτωση κατά την οποία θα αρκεσθεί στο να προσαρμόσει τις τιμές του στο γενικό επίπεδο πληθωρισμού, για μια πρόσκαιρη άνοδο της ζήτησης,οπότε θα  προσπαθήσει να ανταποκριθεί με τα υπάρχοντα μέσα της παράγωγης ή για κάτι  βαθύτερο οπότε θα χρειαστεί να επενδύσει το ταχύτερο δυνατόν από  φόβο μήπως ο χώρος καταλειφθεί από τους ανταγωνιστές  του. Ένα σφάλμα εκτίμησης μπορεί να τον οδηγήσει  στην καταστροφή, είτε γιατί επένδυσε άκαιρα και βρίσκεται υπερχρεωμένος και με υπερβολική παραγωγή, είτε  γιατί δεν κατάλαβε τους καιρούς και δεν μπορεί πια να διατηρήσει την θέση του στην αναπτυσσόμενη αγορά.

                  
   Ζουρνάς: Μουσικό όργανο υψηλής διαπραγματευτικής τεχνικής ,οι αγορές το τρέμουν

   Αλλά και οι καταναλωτές αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους προβλήματα:μπορεί να καθυστερήσουμε μια σοβαρή αγορά ,π.χ. αυτοκίνητου ή κατοικίας,περιμένοντας την πτώση των τιμών και των επιτοκίων.Το αποτέλεσμα είναι ότι οι οικονομικοί παράγοντες βρίσκονται διαρκώς στην κατάσταση να αναρωτιούνται τι συμβαίνει.Δεν χρειάζεται να είναι κάνεις μέγας οικονομολόγος για να διαπιστώσει αν βρισκόμαστε σε κρίση η σε περίοδο ανάπτυξης .Αυτό που είναι δύσκολο, και που  ταυτόχρονα αποτελεί μια πολύτιμη πληροφορία, είναι η διαπίστωση της αλλαγής των τάσεων. Αυτός που θα προβλέψει σωστά το τέλος  της κρίσης ,θα έχει αποφασιστικά πλεονεκτήματα έναντι των ανταγωνιστών του οι οποίοι ακόμα θα είναι παραλυμένοι από τον φόβο. Μην ψαρώνετε,ο νόμος του Μερφυ αναφέρει χαρακτηριστικά: Για τους οικονομολόγους ο πραγματικός κόσμος είναι μια εξαίρεση. Για να γίνω πιο κακεντρεχής θα αναφέρω τον  Φίλιπ Τέτλοκ καθηγητή του Μπέρκλεϊ,που εξέτασε 82361 προβλέψεις που έγιναν από 284 ειδήμονες σε διάστημα δέκα ετών.Αποτέλεσμα: όσα έλεγαν δεν ήταν πιο ακριβή από τα νούμερα που θα έβγαζε ένα μηχάνημα που βγάζει τυχαίους αριθμούς.Οι ειδήμονες με την μεγαλύτερη προβολή από τα ΜΜΕ βγήκαν πιο γελασμένοι.(Tetlock Philip,How accurate are your Pet Pundits?(2006))
 Ρωτούν σε τηλεοπτική συνέντευξη οικονομικό αναλυτή για τις συνέπειες μιας λανθασμένης διαπραγμάτευσης και η απάντηση που λαμβάνει ο δημοσιογράφος είναι η ίδια με την απάντησή που λαμβάνει σερβιτόρος από διοπτροφόρο εκκεντρικό πελάτη εστιατορίου στην ερώτηση αν προτιμάει λευκό ή κόκκινο κρασί:"Έχει σημασία,αν έχω αχρωματοψία;"

   Παραδόξως,οι οικονομικοί παράγοντες είναι αναπόσπαστο μέρος της κατάστασης που προσπαθούν να λύσουν.Αν έχουν όλοι την άποψη ότι η κρίση θα διαρκέσει , τότε  δεν θα γίνει επένδυση,η κατανάλωση θα καθυστερήσει και η κρίση θα παραταθεί. Αν αντίθετα όλοι εκτιμούν ότι βγήκαμε από την κρίση, τότε θα υπάρξει διαθέσιμο ρευστό για επενδύσεις , η ζήτηση θα γίνει  αιφνίδια αισθητή, και θα έχουμε την αναμενόμενη ανάκαμψη. Η πρόβλεψη της σκέψης και των αντιδράσεων των οικονομικών παραγόντων πριν ακόμα εκείνοι τις συνειδητοποιούν είναι λοιπόν κάτι που έχει εξαιρετική σημασία στην  οικονομία. Το χειρότερο από όλα είναι η κατάσταση γενικής αναμονής, όπου ο καθένας  μένει κλεισμένος στο καβούκι του περιμένοντας καλύτερες μέρες.Το ιδανικό είναι αυτή η εμπιστοσύνη που αναζητούν όλες οι κυβερνήσεις,και που επιτρέπει στους οικονομικούς παράγοντες , παραγωγούς ή καταναλωτές,να μην βλέπουν τους κινδύνους .Οπότε  μην ακούτε τα εφιαλτικά σενάρια καταστροφής που κυκλοφορούν και απολαύστε το ερχόμενο τριήμερο…

 Δωράκι από τον Johnny Cash