Κακοπαιδικά λήμματα(*) :Καθηγητής μαθηματικών. Πώς να τα κάνετε όλα λάθος!

 

  (Το κείμενο είναι χιουμοριστικό αν και είναι ένας μικρός θάνατος να το επισημαίνω...)

Είθισται στα βιβλία αυτοβοήθειας να δεσπόζει το συμβουλευτικό ύφος, να εξηγούνται με χαρακτηριστική ευκολία όλα τα «Πως», τα περισσότερα «Γιατί» και να εκτοξεύονται απανωτά «Μη» με το ευπρεπές ένδυμα του «Πρέπει».  Όλα αυτά με ένα ρέοντα αβίαστο λόγο που σε κάνει να αναρωτιέσαι: «Εγώ πως δεν το είχα σκεφτεί τόσο καιρό;» Κατόπιν παρατίθενται νουθεσίες και τεχνικές-πασπαρτού για σίγουρα αποτελέσματα και 100% επιτυχία.Σας πληροφορώ λοιπον, ότι, απαιτείται  το σκοτάδι για να αναδειχτεί το φως. Έτσι για αλλαγή λοιπόν, θα φωτίσουμε το ορθό μονοπάτι με τροχιοδεικτικά ανοησίας, αναδεικνύοντας το λανθασμένο. Τι θα πρέσβευε ο Μακιαβέλι αν ήταν δάσκαλος; Πως θα ήταν ένας καθηγητής που τα κάνει όλα λάθος; Μια ομιλία αποφοίτησης απολύτως κακοπαιδική, παράλληλα διδακτική με το δικό της τρόπο!

 Κάθε ομοιότητα με πραγματικά πρόσωπα ή καταστάσεις είναι συμπτωματική και πέραν των προθέσεων του  κειμένου! 

  Σύντομο βιογραφικό ομιλητή:Κλεάνθης Πομφολυγόπουλος, μαθηματικός παρ' Αρείω Πάγω, τέως σύμβουλος του καφετζή του συζύγου της γραμματέως παρά τον υφυπουργό παιδείας, σεμνύνεται για τις υπηρεσίες που προσέφερε ως άμισθος σύμβουλος στην ανάπτυξη του αναλυτικού προγράμματος στα ανώτερα μαθηματικά του νηπιαγωγείου, θρυλείται ως προγυμναστής του νομπελίστα μαθηματικού Τικι Τικιραμ καθώς και του Θιβετιανού σχεδιαστή-γκουρού Παρδαλάι Λάμα. 

                               Νουθεσίες προς τους νέους καθηγητές των μαθηματικών  

  Όταν η ηγεσία του υπουργείου μου πρότεινε να μιλήσω,  παράγγειλα ένα Φρέντο καπουτσίνο γλυκό,  κάθισα στο αίθριο της βίλας μου στα βόρεια προάστια και αναρωτήθηκα τι είδους ομιλία όφειλα να κάνω. Το σκέφτηκα πολύ,  δεν σας κρύβω ότι αμφιταλαντεύτηκα και κατέληξα ότι έπρεπε να πω κάτι κατάλληλο για νέους δασκάλους, κάτι παιδαγωγικό, κάτι διδακτικό,  κάτι μαθηματικό, κάτι με τον χαρακτήρα και την ποιότητα μιας ευγενούς νουθεσίας, ένα παιάνα της διδασκαλικής φρόνησης. Θα παραθέσω κάποια πράγματα που έχουν διαμορφωθεί μέσα μου ύστερα από σαράντα χρόνια διδασκαλίας της ευγενούς αυτής επιστήμης των μαθηματικών, θα το κάνω τώρα γιατί αυτού του είδους τα πράγματα αποκτούν ευκολότερα ρίζες στα πρώτα χρόνια της διδασκαλικής πορείας ενός καθηγητή και με την πάροδο του χρόνου χαλυβδώνονται και αποτελούν στάση ζωής. 

Οφείλω λοιπόν να πω, σε σας, τους νέους συνάδερφους μου και θα τα πω προτρεπτικά:

● Δεν κάνετε ποτέ λάθος. Ακόμα και αν κάνετε λάθος δεν το παραδέχεστε. Αν δεν είναι εμφανές παρακάμψτε το, αν είναι εμφανές συσκοτίστε τα πράγματα. Πως; Για παράδειγμα, προσδώστε σε μια θέση μία ορισμένη έννοια που, πέρα από τη λεκτική ομοιότητα, μικρή σχέση έχει -ή είναι τελείως άσχετη- με το επίμαχο ζήτημα. 

 Μαθητής: «Νομίζω ότι η απάντηση είναι οκτώ!» 

Εσείς: «Οκτώ του επομένου μήνα θα γράψετε διαγώνισμα στις απόλυτες  τιμές!»

  Δεν θα αναλώσετε εσείς το διδασκαλικό σας κεφάλαιο, ούτε θα τσαλακώσετε την εικόνα σας απολογούμενος, οι άνθρωποι υπολήπτονται και σέβονται μόνο  ό,τι δεν κατανοούν. Για παράδειγμα,  δεν θα λέτε 1+1=2  αλλά 

lne+(ημx)^2+ (συνx)^2=-2e^(iπ). 

  Ενίοτε να χρησιμοποιείτε ξένη ορολογία, για παράδειγμα, όταν πρέπει να αναφερθώ στην μελλοντική εξέλιξη μαθητή μου -ανεπίδεκτου μαθήσεως- λέω:«.. θα μπορούσε να κάνει μια λαμπρή καριέρα ως Sheep manager and  products distributor», ακούγεται πολύ καλύτερα από το «… μπορείτε πάντα να του αγοράσετε ένα κοπάδι πρόβατα να γίνει τσοπάνης. »

Αν θέλετε να εντρυφήσετε σε αυτού είδους τα τεχνάσματα, παρακολουθήστε από τα κρατικά κανάλια τις συζητήσεις του κοινοβουλίου. Μάθετε από τους αριστοτέχνες της συσκότισης!

● Μην πέφτετε στην παγίδα της ανευθυνότητας, ξέρω ότι μέσα σας πιστεύετε ότι τα καταφέρνετε μόνοι σας αλλά αποτυγχάνετε επειδή φταίνε οι άλλοι.  Θεωρούμε πάντα τους άλλους υπαιτίους για τα δεινά μας. Μην το πιστεύετε γιατί θα συνεχίσετε να αποτυγχάνετε. Από την άλλη στο δημόσιο βίο σας δεν φταίτε ποτέ εσεις. Άλλο αποτυγχάνω άλλο το παραδέχομαι! Το πολύ -πολύ να πείτε ότι δεν πρόκειται για λάθος αλλά για  σφάλμα κρίσεως λόγω ελλιπούς πληροφόρησης. Για παράδειγμα, με συνοπτικές διαδικασίες πετάτε έξω από την τάξη το μικρό Γιαννάκη λόγω απειθαρχίας, αγνοώντας ότι είναι ανιψιός του διευθυντή του ιδιωτικού σχολείου που εργάζεστε με σύμβαση ορισμένου χρόνου. Μπορείτε να το μαζέψετε; Καλώς, διαφορετικά αποχωρείτε από το σχολείο διατυμπανίζοντας την ακεραιότητα του χαρακτήρα σας. 

● Να ακούτε πάντα τους παλιότερους συνάδερφους σας, όταν είναι παρόντες, μακροπρόθεσμα είναι η καλύτερη τακτική. Γιατί αν δεν τους ακούτε, η ζωή και πολλές φορές οι ίδιοι θα σας αναγκάσουν να τους ακούτε. Οι περισσότεροι από αυτούς πιστεύουν ότι γνωρίζουν κάτι παραπάνω από εσάς. Και κατά κανόνα, θα βγείτε κερδισμένοι αν καλλιεργήσετε αυτήν την προκατάληψη, παρά αν κινηθείτε σύμφωνα με την δική σας-με διαφορά- καλύτερη   άποψη! Φερειπείν, τοποθετήστε σε σχολείο και ο διευθυντής του σχολείου επιμένει να εξαντλείτε τις ασκήσεις του σχολικού εγχειριδίου προτού κάνετε άλλες ασκήσεις, εσείς λέτε «Ναι, ναι βεβαίως» και κάνετε αυτές που θέλετε! Ειρήσθω εν παρόδω, σας εφιστώ την προσοχή, διδάξτε ασκήσεις που θα κλιμακώνονται από δύσκολες ως εξωφρενικά δύσκολες. Πρέπει άπαντες να αναγνωρίσουν την μοναδική σας αυθεντία στην μαθηματική επιστήμη, τώρα, αν δεν τις καταλαβαίνουν δεν έχει και πολύ σημασία! 

● Να σέβεστε τους ανωτέρους σας. Επίσης να σέβεστε τους νέους συνάδερφους σας, και μερικές φορές, τους άλλους που συναναστρέφεστε και σπανιότερα τους μαθητές σας. Στην σχέση μαθητή -καθηγητή, ο ένας από τους δυο έχει δίκιο και ο μαθητής άδικο. Αν κάποιος έρθει σε αντιπαράθεση μαζί σας,  για την εικασία του Collatz επί παραδείγματι ή για το βαθμό δυσκολίας των θεμάτων των εξετάσεων στο σχολείο σας ή για την πρόθεση του κυλεικειάρχη να πουλάει μόνο τετράγωνες τυρόπιτες εξετάστε το ως εξής: Το έκανε σκόπιμα; Αν έχετε αμφιβολία  μην καταφεύγετε σε ακραία μέτρα απλώς περιμένετε την ευκαιρία και χαράξτε με ένα κλειδί το καπό του αυτοκινήτου του, αν είναι μαθητής κατεβάστε την βαθμολογία τετράμηνου τουλάχιστον τρεις μονάδες. Θα αισθανθείτε μια ευεργετική λύτρωση. Αν δεν το έκανε σκόπιμα ή σας ανακαλύψουν βγείτε με παρρησία  και ομολογήστε ότι είχατε άδικο που προβήκατε σε τέτοιες πράξεις. Καταδικάστε την βία από όπου και να προέρχεται και παράλληλα αναγνωρίστε το αντρίκεια και πείτε ότι ούτε εσείς το κάνατε σκόπιμα. Ναι λοιπόν, πρέπει να αποφεύγετε πάντα την βία. Ο πολιτισμός της εποχής μας έχει ξεπεράσει προ πολλού τέτοιες τακτικές, αφήστε  τα κλομπ και τις σιδηρογροθιές  για τους άξεστους. 

● Έχετε κριτικό μάτι για τα πάντα. Το «ναι μεν αλλά..» είναι η φράση  κλειδί. Μην αποδίδετε εύσημα ακόμα και σε άψογες εργασίες μαθητών. Πάντα να βρίσκετε ψεγάδι. Θα αποκτήσετε την φήμη υψιπετούς πνεύματος και θα σας περιβάλλει μια αύρα διανοούμενου. Υπάρχει και η δυσάρεστη περίπτωση να απογοητεύσετε μαθητές με την κριτική σας στάση. Ποιος νοιάζεται; Ο σκοπός είναι να τα έχετε εσείς καλά με τον εαυτό σας. Δεν νοείται δάσκαλος με Δέλτα κεφαλαίο αν μπορεί το κάθε τυχάρπαστο μαθητούδι να ανταποκρίνεται στις εργασίες που του θέτει προς μελέτη!

● Η επιστήμη των μαθηματικών σας έχει εφοδιάσει με τις αρχές της λογικής: η αρχή του αποκλειομένου τρίτου,  την αντίφαση  και την ταυτότητα. Εσείς το ξέρετε, ότι κάθε πρόταση  στον πραγματικό κόσμο δεν είναι αληθής ή ψευδής. Φερθείτε ως να’ναι και πείτε για παράδειγμα, θα γράψει ή δεν θα γράψει η Μαρία στις εξετάσεις, μην ανέχεστε τις αντιφάσεις (δεν μπορείς να έχεις την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο) και δώστε του να καταλάβει στις ταυτολογίες («τα μαθηματικά είναι μαθηματικά» και «ένα και ένα κάνει δυο»). Εν κατακλείδι, κάνετε πως η λογική αρκεί για τα πάντα! 

● Αποτιμήστε σωστά την δουλειά σας. Ξέρω ότι πολλοί αιθεροβάμονες θεράποντες του κλάδου θα ισχυριστούν ότι η  διδασκαλία είναι λειτούργημα, ω ελάτε τώρα, είμαστε όλοι ενήλικοι στην αίθουσα. Κανένας δεν γέμισε το πορτοφόλι του όντας λειτουργός και δη φιλεύσπλαχνος. Ποτέ δεν θα διδάσκετε δωρεάν! Κανένας δεν πρόκειται να το εκτιμήσει! Τα λεφτά δεν αγοράζουν την ευτυχία αλλά μπορούν εύκολα να την πουλήσουν. Αν σας έρθει εκείνη η παρόρμηση που-και σε εμένα έχει συμβεί -να προσφέρετε στο κοινωνικό σύνολο, πάρτε μερικές βαθιές ανάσες και σκεφτείτε την διατροφή που πληρώνετε στην σύζυγο, τις δόσεις της εφορίας, το νέο σπορ αυτοκίνητο που έχετε βάλει στο μάτι εδώ και μήνες. Τίποτα από όλα αυτά δεν θα ικανοποιηθεί αν εργάζεστε προσφέροντας  χωρίς αμοιβή. Είστε νέοι και δοτικές σκέψεις συχνά-πυκνά θα περνούν από το μυαλό σας, προσοχή θα καταλήξετε πένητες! Όλα αυτά βέβαια θεωρήστε τα νοοτροπία ιδιωτικού βίου, μια κρυφή γραμμή πλεύσης, στον δημόσιο βίο εννοείται ότι είστε λειτουργοί και υπεράνω χρημάτων!

● Όταν βρίσκετε ακροατήριο να πετάτε βαρύγδουπες εκφράσεις τύπου: «χωρίς γνώση των Μαθηματικών, που είναι η γραμματική του μεγέθους και της τάξης, δεν μπορούμε να σχεδιάσουμε ως οφείλουμε με γεωμετρική ακρίβεια την ορθολογισμένη  κοινωνία  στην οποία θα υπάρχει άνεση  για όλους και για κανένα φτώχεια..» Είδατε πόσο ωραίο και ουδέτερο είναι, δεν θίγει κανέναν, δεν μπορεί κάποιος να διαφωνήσει αλλά φυσικά δεν έχει και καμία πρακτική αξία.  

● Αποστασιοποιηθείτε από το επάγγελμα! Ασχοληθείτε με την διδασκαλία στο ωράριο των εργασίμων ωρών σας, μετά ξεχάστε την ύπαρξη της, να θυμάστε ότι πολλά πρωτεύοντα θηλαστικά όπως οι γορίλες πεθαίνουν νωρίτερα από το άγχος να εξασφαλίσουν τις ημερήσιες μπανάνες τους!

● Η επίδοση των μαθητών σας, αντικατοπτρίζει την διδασκαλική σας αυθεντία, λοιπόν σας λέω τούτο: Καλλιεργήστε την άμιλλα μεταξύ των μαθητών σας! Φράση κλισέ που για τους παροικούντες στην διδασκαλική Ιερουσαλήμ μεταφράζεται  σε λυσσαλέο ανταγωνισμό μεταξύ τους. Μαστίγιο και καρότο, αμοιβή και τιμωρία και αιώνια πίστη στο μότο: ο πρώτος όλα οι λοιποί τίποτα!

● Φροντίστε να έχετε τον τελευταίο λόγο και ενίοτε να χρησιμοποιείτε   αφοριστική φόρμα, ημιτελή σχόλια με διπλή ή τριπλή ερμηνεία που θα   αφήνουν πίσω μια αύρα αναστοχασμού. Για παράδειγμα, πρέπει να αποφασίσει ο σύλλογος διδασκόντων για την τιμωρία μαθητή που έπεσε σε ατόπημα αντιγραφής και υπάρχει διχογνωμία και τριχογνωμία μη σας πω. Με στόμφο διακόπτετε την ομήγυρη και λέτε:

«Ακούστε με, δεν μπορείτε ποτέ να ξέρετε ποιος έχει δίκιο, οφείλετε όμως να ξέρετε πάντα ποιος έχει την ευθύνη…» και αποχωρείτε με αργό βήμα να κάνετε ένα επείγον τηλεφώνημα. 

● Τώρα θα σας μιλήσω για το πασπαρτού των κοινωνικών και κάθε είδους σχέσεων. Το ζήτημα των δικαιολογιών, των ψευδεπιχειρημάτων και εν γένει των ψέματων. Όλοι γνωρίζουμε εκείνο το χιλιοειπωμένο αξίωμα «η αλήθεια είναι παντοδύναμη  και θα επικρατήσει» μια μεγαλειώδη παραποίηση της πραγματικότητας. Θυμηθείτε με, δεν είναι δύσκολο να σκοτώσεις μια αλήθεια την ίδια στιγμή που ένα καλοειπωμένο ψέμα είναι περίπου αθάνατο.  Μεταξύ μας τώρα, οι μεγαλύτερες αλήθειες είναι επινοημένες, γεγονός που είναι καταγραμμένο στο συλλογικό μας ασυνείδητο. Πρέπει όμως, να είστε πολύ προσεκτικοί με τα ψέματα. Αλλιώς, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα σας τσακώσουν. Από την στιγμή που θα σας τσακώσουν, θα εκπέσετε από τον παράδεισο της αξιοπιστίας και της εντιμότητας στα μάτια των άλλων (μαθητών, συναδέρφων, ανωτέρων, του μανάβη της γειτονιάς σας …) Πολλοί νέοι καθηγητές αυτοτραυματίστηκαν από ένα μόνο αδέξιο και χοντροκομμένο ψέμα ή μια δικαιολογία που δεν ευσταθούσε, αποτέλεσμα απροσεξίας που οφείλεται σε ελλιπή προπόνηση. Αν πείτε: «δεν διόρθωσα τα διαγωνίσματα επειδή δούλευα στην απόδειξη της εικασίας του Γκολντμπαχ», άσχετο αν βλέπατε σειρές στην συνδρομητική! Δεν θα πιάσει, ποιος ασχολείται με εικασίες. Ενώ, αν λέγατε: «είχα πυρετό και πήγα στο νοσοκομείο στα επείγοντα ελέω Covid», αφενός θα τους πείσετε αφετέρου θα κόψουν την συζήτηση και θα απομακρυνθούν πάραυτα, ίσως σας δώσουν και άδεια.  

  Μερικές αυθεντίες θεωρούν ότι οι καθηγητές δεν θα πρέπει να λένε καθόλου ψέματα. Αυτό είναι φυσικά κάπως υπερβολική άποψη. Παρ, όλα αυτά δεν θα έφτανα σε μια τέτοια γενίκευση, υποστηρίζω και πιστεύω  πως έχω δίκιο όταν λέω ότι οι καθηγητές θα πρέπει να επιδίδονται με φειδώ σε αυτήν την σπουδαία τέχνη, μέχρι να αποκτήσουν, με την πρακτική και την πείρα,  εκείνη την αυτοπεποίθηση, την κομψότητα και την ακρίβεια που μπορούν να καταστήσουν το εγχείρημα αξιοπρεπές και επωφελές. Υπομονή, επιμέλεια, λεπτομερής σχεδιασμός και σχολαστική προσοχή στην έκφραση. Αυτές είναι οι προϋποθέσεις. Έτσι με τον καιρό, θα γίνεται τέλειοι  σε αυτήν την τέχνη της εξαπάτησης που είναι διαβατήριο για να ανέλθετε επαγγελματικά. Ίσως να γίνετε σχολάρχης, υπουργός παιδείας ή ακόμα και σαν και μένα, που μεταξύ μας, είναι μεγάλη τιμή (για σας). 

  Συνοψίζω αγαπητοί μου συνάδελφοι, με μια κατακλείδα από ατόφιο χρυσάφι. Η διδασκαλική σας πορεία, εντός και εκτός σχολικής τάξης,  πρέπει να κινείται σε τέσσερις άξονες:

1. Αν αμφιβάλλετε για κάτι, και σας ρωτήσουν μασήστε τα λόγια σας. 

2. Αν μπλέξετε σε δύσκολη κατάσταση ρίξτε  το φταίξιμο σε άλλον. Αν δεν περάσει, βρείτε μια δικαιολογία και  τσακωθείτε, σε πολύ ψηλούς τόνους, δεν έχει σημασία με ποιον. Ότι και να λένε, πάντα στα μάτια του κόσμου αυτός που φωνάζει έχει πάντα δίκιο. 

3. Αν  σας αναθέσουν μια υπεύθυνη δουλειά, αναθέστε την με την σειρά σας σε κάποιον άλλο. 

4. Η καθυστέρηση είναι η αποτελεσματικότερη μορφή άρνησης. 

 Ό, τι και αν κατορθώσετε στην διδασκαλική σας καριέρα φροντίστε οι   ήττες σας να δείχνουν νικηφόρες και αυτοί που σας γνώριζαν καλά να σας θυμούνται ως ένα καθηγητή που δίδασκε για πάρτι του…  

(*)Κακοπαιδικά λήμματα: Από το δημοτικό σχολείο είναι γνωστο ότι ορίζουμε ως λήμμα σε ένα λεξικό την καταγραφή που δίνει την κεντρική σημασία μιας λέξης. Το κακοπαιδικό λήμμα από την άλλη αναφέρει δηκτικά την μισή αλήθεια και υπαινίσσεται την άλλη μισή.  Ο συντάκτης τους δεν ακολουθεί κανόνες και τα θεωρεί εύστοχα όταν προβοκάρουν κάποιους,  προκαλούν ακατάσχετο και συνεχή γέλωτα σε κάποιους άλλους αλλά δεν αφήνουν κανένα αδιάφορο Λήμματα που μισούν οι φιλόλογοι και απεχθάνονται οι λεξικογράφοι, σαρκάζουν και αποδυόμουν τον κόσμο που τα περιβάλλει και από την άλλη δομούν και προτείνουν έναν νέο, διαφορετικό και παράδοξο κόσμο. Τα αυτιά επι παραδείγματι είναι τα ανθρώπινα όργανα που έχουν επιφορτιστεί με το καθήκον να στηρίζουν τα σκουλαρίκια! Άλλοτε επινοημένες πικρές αλήθειες που εισάγουν καινά δαιμόνια σε παγιωμένες αντιλήψεις, ένα γαϊτανάκι  ηχητικών ψευδαισθήσεων που σχολιάζει τα πάντα με καυστικότητα και χιούμορ διαφόρων αποχρώσεων. Είθισται να δημιουργούνται σε στιγμές ανάτασης όπως τα τραγούδια της τάβλας  με την συνοδεία φραπέ ή φρεντο καπουτσίνο.