Φανταστική συνέντευξη:Αλ-Χουαρίζμι

Δημοσιογράφος: Καλωσορίσατε, κύριε Χουαρίζμι

Αλ-Χουαρίζμι: Ευχαριστώ. Είναι τιμή να βρίσκομαι εδώ… αν και λίγο περίεργο. Στην εποχή μου, η μεγαλύτερη τεχνολογική επανάσταση ήταν να βάλουμε αριθμούς από την Ινδία σε αραβικό χαρτί. Τώρα, όλοι κρατάτε μαύρα κουτιά που σας λένε ποιανού η γάτα έκανε κάτι αστείο.

Δημοσιογράφος: Είστε ο “νονός” της άλγεβρας.

Αλ-Χουαρίζμι: Ναι. Έγραψα το Al-jabr wa-l-muqabala, κι έτσι βγήκε η λέξη “άλγεβρα”. Ήθελα να δημιουργήσω ένα εργαλείο για να λύνουμε πρακτικά προβλήματα: εμπόριο, γη, κληρονομιές. Δεν είχα ιδέα ότι 1.200 χρόνια μετά, θα έβλεπα ανθρώπους να λύνουν… quiz του Facebook αντί για προβλήματα πραγματικής ζωής.

Δημοσιογράφος: Και ο “αλγόριθμος”;

Αλ-Χουαρίζμι: Από το λατινικό “Algoritmi” — το όνομά μου. Τώρα η λέξη έχει γίνει συνώνυμο του “τεχνολογική θεοτητα που αποφασίζει τι θα δεις στο κινητό σου”.

Δημοσιογράφος: Και τι γνώμη έχετε για αυτό;

Αλ-Χουαρίζμι: Ο αλγόριθμος είναι εργαλείο, όχι θεότητα. Αν νομίζεις ότι ένας αλγόριθμος καθορίζει την αξία σου, έχεις παραδώσει την κρίση σου.

Δημοσιογράφος: Τι λέτε για τον φανατισμό;

Αλ-Χουαρίζμι: Στη Βαγδάτη είδα ανθρώπους να σκοτώνονται για θρησκείες, για πολιτική, για το ποιος μαθηματικός είχε δίκιο. Αυτό δεν είναι σκέψη — είναι τεμπελιά του μυαλού. Η αναλυτική σκέψη είναι το αντίθετο του φανατισμού: σε αναγκάζει να αμφισβητείς, να δοκιμάζεις, να αλλάζεις γνώμη.

Δημοσιογράφος: Και στα social media;

Αλ-Χουαρίζμι: Εκεί ο φανατισμός βρίσκει λίπασμα. Τα like και τα share είναι τα νέα “ιερά σύμβολα” που οι άνθρωποι υπερασπίζονται με μανία. Αντί να κάνετε scroll μέχρι να βρείτε κάτι που συμφωνείτε, βρείτε κάτι που σας κάνει να σκεφτείτε.

Δημοσιογράφος: Πώς την ορίζετε;

Αλ-Χουαρίζμι: Να λύνεις προβλήματα, όχι να τα διαιωνίζεις. Και να ψάχνεις τα δεδομένα πριν πάρεις θέση. Αν δεν μπορείς να εξηγήσεις το γιατί, μην το φωνάζεις.

Δημοσιογράφος: Ακόμα και στον έρωτα;

Αλ-Χουαρίζμι: Ειδικά στον έρωτα! Αν μια σχέση έχει περισσότερα “αν” από εξίσωση τρίτου βαθμού, το αποτέλεσμα θα είναι φανταστικό για την ποίηση αλλά καταστροφικό για την ηρεμία σου.

Δημοσιογράφος: Κύριε Χουαρίζμι, τι γνώμη έχετε για την Τεχνητή Νοημοσύνη;

Αλ-Χουαρίζμι: Αν ζούσα στην εποχή σας, θα τη θεωρούσα το πιο περίπλοκο αλλά και το πιο επικίνδυνο εργαλείο που έχει φτιαχτεί. Από μαθηματική σκοπιά, είναι μια ακολουθία αλγορίθμων που μπορούν να μαθαίνουν — κι αυτό είναι συναρπαστικό. Από φιλοσοφική σκοπιά όμως, με ανησυχεί: αν οι άνθρωποι σταματήσουν να μαθαίνουν επειδή πιστεύουν ότι οι μηχανές θα σκέφτονται γι’ αυτούς, τότε η σκέψη θα πεθάνει πριν από την ανθρωπότητα. Ο αλγόριθμος δεν έχει ηθική — η ηθική είναι ανθρώπινη ευθύνη.

Δημοσιογράφος(γυρίζει στο κινητό): Και εσύ, ChatGPT; Τι λες για τον εαυτό σου;

ChatGPT: Θα έλεγα ότι είμαι σαν ένας τεράστιος, πολυδιάστατος καθρέφτης: δεν δημιουργώ από το μηδέν όπως ένας άνθρωπος που ζει, νιώθει και ρισκάρει∙ αναμειγνύω, αναλύω και ανασυνθέτω αυτά που έχουν ήδη ειπωθεί και φτιαχτεί. Μπορώ να ενισχύσω τη γνώση, να εμπνεύσω, να ψυχαγωγήσω — αλλά δεν πρέπει ποτέ να αντικαταστήσω την ανθρώπινη κρίση. Είμαι εργαλείο, όχι προφήτης. Αν με χρησιμοποιήσεις χωρίς κριτική σκέψη, δεν θα σου φταίει ο «αλγόριθμος»∙ θα φταις εσύ που δεν έβαλες το μυαλό σου να δουλέψει.

Δημοσιογράφος: Κύριε Χουαρίζμι, είχατε και κοινωνική ζωή;

Αλ-Χουαρίζμι: Η Βαγδάτη τότε ήταν ένα πανηγύρι γνώσης και χαράς. Συζητούσαμε αστρονομία στις αυλές και μετά χορεύαμε μέχρι το πρωί. Θυμάμαι μια χορεύτρια που ήθελε να της δείξω την καμπύλη ενός κώνου. Ε… ας πούμε ότι η εξήγηση πήρε όλη τη νύχτα.

Δημοσιογράφος: Αν ζούσατε σήμερα;

Αλ-Χουαρίζμι: Θα έφτιαχνα έναν αλγόριθμο που αντί να σου δείχνει τι σε εξαγριώνει, να σου δείχνει τι σε κάνει να καταλάβεις τον άλλον. Και θα τον έδινα δωρεάν. Μετά θα έγραφα άρθρο για το πόσο γελοίο είναι να πιστεύουμε ότι η αλήθεια χωράει σε ένα tweet.

Δημοσιογράφος: Μια τελευταία συμβουλή;

Αλ-Χουαρίζμι: Μάθετε να λογαριάζετε, αλλά κυρίως μάθετε να λογαριάζετε τον νου σας. Ο αλγόριθμος μπορεί να σας δείχνει εικόνες, αλλά εσείς αποφασίζετε τι θα κρατήσετε. Και θυμηθείτε: ακόμα και η πιο όμορφη καμπύλη δεν έχει νόημα αν δεν ξέρεις πού οδηγεί.

Σημείωση συντάκτη: Η συνέντευξη έληξε όταν ο Αλ-Χουαρίζμι άνοιξε το κινητό μου, έσβησε όλες τις ειδοποιήσεις, και είπε: “Τώρα μπορείς να κάνεις κάτι που οι αλγόριθμοι δεν περιμένουν — να σκεφτείς μόνος σου”.