Cum hoc ergo propter hoc Μια συνηθισμένη λογική πλάνη

Cum hoc ergo propter hoc  Μια συνηθισμένη λογική πλάνη

Η φράση «η συσχέτιση δεν συνεπάγεται αιτιότητα.(Correlation is not causation)» σημαίνει ότι το γεγονός πως δύο πράγματα συμβαίνουν ταυτόχρονα ή φαίνεται να σχετίζονται, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το ένα προκαλεί το άλλο. Με άλλα λόγια, η συσχέτιση (correlation) δεν συνεπάγεται αιτιότητα (causation).

  Για παράδειγμα, το καλοκαίρι αυξάνονται τόσο οι πωλήσεις παγωτού όσο και τα περιστατικά πνιγμών. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το παγωτό προκαλεί πνιγμούς — απλώς και τα δύο συνδέονται με τον ζεστό καιρό, που ωθεί τους ανθρώπους να κολυμπούν περισσότερο και να τρώνε παγωτό για δροσιά.

Άλλο παράδειγμα: αν μια έρευνα δείξει ότι οι μαθητές που κουβαλούν περισσότερα βιβλία έχουν καλύτερους βαθμούς, δεν σημαίνει ότι τα βιβλία προκαλούν τους καλούς βαθμούς. Ίσως οι πιο επιμελείς μαθητές κουβαλούν περισσότερα βιβλία για να μελετούν περισσότερο — η αιτία, δηλαδή, να είναι η μελέτη και όχι τα ίδια τα βιβλία.

Η φράση αυτή μας υπενθυμίζει να είμαστε προσεκτικοί όταν ερμηνεύουμε δεδομένα ή στατιστικές. Το ότι δύο γεγονότα συνδέονται, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το ένα είναι η αιτία του άλλου· μπορεί να υπάρχει κάποιος τρίτος παράγοντας ή απλώς μια σύμπτωση.

Για παράδειγμα, σε ένα σχολείο μπορεί να παρατηρηθεί ότι οι μαθητές που κάθονται στα πρώτα θρανία παίρνουν συνήθως καλύτερους βαθμούς. Αυτό είναι μια συσχέτιση. Όμως, δεν σημαίνει ότι το να κάθεσαι μπροστά προκαλεί καλούς βαθμούς. Πιο πιθανό είναι οι μαθητές που ενδιαφέρονται περισσότερο για το μάθημα να επιλέγουν να κάθονται μπροστά, ώστε να προσέχουν καλύτερα — δηλαδή η αιτία να είναι το ενδιαφέρον τους και όχι η θέση τους στην τάξη.

Έτσι, η φράση μας υπενθυμίζει ότι πρέπει να ψάχνουμε την πραγματική αιτία πίσω από μια συσχέτιση και να μην βιαζόμαστε να εξάγουμε λανθασμένα συμπεράσματα.

Πολύ συχνά αναφέρεται και η λατινική φράση “Cum hoc ergo propter hoc”  που σημαίνει κυριολεκτικά: «Μαζί με αυτό, άρα εξαιτίας αυτού» ή πιο ελεύθερα «εφόσον δύο πράγματα συμβαίνουν μαζί, το ένα προκαλεί το άλλο» .Ας φροντίσουμε λοιπόν  να μην πέφτουμε στο λογικό σφάλμα (fallacy) να συμπεραίνουμε αιτία από μια απλή συσχέτιση.