Ο Νικόμαχος από τα Γέρασα (περ. 60 μ.Χ. – περ. 120 μ.Χ.) ήταν ένας από τους τελευταίους σημαντικούς φιλοσόφους του ύστερου Πυθαγορισμού και ιδιαίτερα σπουδαίος μαθηματικός της ρωμαϊκής περιόδου. Γεννήθηκε στην πόλη Γέρασα της Κοίλης Συρίας (σημερινή Ιορδανία) και διακρίθηκε για τη συμβολή του στην αριθμητική και τη μουσική θεωρία, συνδυάζοντας φιλοσοφικό στοχασμό με επιστημονική παρατήρηση.
Σπουδαιότερα έργα
Αριθμητική Εισαγωγή (Εἰσαγωγὴ εἰς τὴν Ἀριθμητικὴν)
Αποτελεί το σημαντικότερο έργο του και θεωρείται η πληρέστερη σωζόμενη παρουσίαση της πυθαγόρειας αριθμητικής. Ο Νικόμαχος παρουσίαζε τους αριθμούς με συμβολική μορφή (όχι γεωμετρική όπως ο Ευκλείδης) και συχνά στηριζόταν σε παραδείγματα και μυστικιστικές ιδιότητες των αριθμών αντί για αποδείξεις.
Έδινε ιδιαίτερη έμφαση στους πρώτους και τέλειους αριθμούς.
Θεωρούσε την αριθμητική ως ανώτερη και «πρωταρχική» επιστήμη σε σχέση με τη γεωμετρία, τη μουσική και την αστρονομία.
Διέκρινε μεταξύ του «θεϊκού αριθμού» (αφηρημένη έννοια) και του «επιστημονικού αριθμού» (χρηστικού, μετρητικού χαρακτήρα).
Η Εισαγωγή μεταφράστηκε στα Λατινικά από τον Απουλήιο και εν μέρει από τον Βοήθιο, μέσω του έργου De Institutione Arithmetica. Παρόλο που περιλαμβάνει λάθη και ανακρίβειες λόγω απουσίας αποδείξεων, είχε τεράστια απήχηση στη Δύση και στη μεσαιωνική αριθμητική.
Ιστορικό στοιχείο: Ο Νικόμαχος παρέχει έναν από τους πρώτους πίνακες πολλαπλασιασμού στην ελληνική γραμματεία.
Εγχειρίδιον Αρμονικής
Πραγματεία για τη θεωρία της μουσικής, στην οποία υποστηρίζει ότι οι μουσικοί φθόγγοι ρυθμίζονται με αριθμητικές αναλογίες. Εμπνέεται από την Πυθαγόρεια ιδέα της «μουσικής των σφαιρών» και προσπαθεί να συμφιλιώσει τις απόψεις του Πυθαγόρα και του Αριστόξενου.
Περιγράφει τη σχέση μεταξύ αριθμών και μουσικών διαστημάτων.
Αναφέρει τη σύνδεση φωνής – ακοής – μουσικής κατανόησης.
Παρουσιάζει μουσικά όργανα της εποχής, καθιστώντας το έργο σημαντική πηγή για την αρχαία μουσικολογία.
Το έργο αφιερώθηκε σε μία ευγενή, πράγμα που δείχνει ότι ο Νικόμαχος ήταν λόγιος με κοινωνικό κύρος.
Σχέση με Πυθαγορισμό και Νεοπυθαγορισμό
Οι νεοπυθαγόρειες τάσεις του είναι εμφανείς στη θεώρηση των αριθμών ως φορείς θεϊκών και μυστικών ιδιοτήτων. Δεν τον ενδιέφεραν μόνο οι πρακτικές εφαρμογές, αλλά κυρίως η οντολογική και φιλοσοφική σημασία των αριθμών. Γι’ αυτό οι ιστορικοί τον κατατάσσουν στους Νεοπυθαγόρειους φιλοσόφους.
Άλλα και Χαμένα Έργα
Ο Νικόμαχος φαίνεται να είχε συγγράψει και άλλα σημαντικά έργα, πολλά από τα οποία δεν έχουν διασωθεί:
Τέχνη Αριθμητική: πιθανότατα εκτενέστερο από την Αριθμητική Εισαγωγή.
Θεολογούμενα Αριθμητικής: για τις μυστικές ιδιότητες των αριθμών.
Πυθαγόρου Βίος: σημαντική πηγή για τη ζωή του Πυθαγόρα, χρησιμοποιήθηκε από Ιάμβλιχο και Πορφύριο.
Εισαγωγή στη Γεωμετρία και Περί εορτών Αιγυπτίων: αναφερόμενα έργα, χωρίς επιβεβαιωμένη απόδοση.
Συμβολή & Κληρονομιά
Ο Νικόμαχος δεν θεωρείται αυστηρά «μαθηματικός» με τη σύγχρονη έννοια, αφού σπάνια αποδεικνύει τις θεωρήσεις του. Ωστόσο, το έργο του:
--Επηρέασε καθοριστικά τη μεσαιωνική μαθηματική σκέψη.
Ανέδειξε την αριθμητική ως φιλοσοφική επιστήμη.
-Προσέφερε μια συνθετική θεώρηση των επιστημών και των τεχνών (μουσική, φιλοσοφία, αριθμολογία).
-Εδραίωσε τη θέση των πυθαγόρειων ιδεών στη μεταγενέστερη παράδοση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου