Η μεροληψία των αριθμών

         

 «Όταν ο Bill Gates μπει σε ένα λεωφορείο τότε κατά μέσο όρο κάθε επιβάτης του λεωφορείου  είναι  εκατομμυριούχος ..»

   Όποιος ενημερώνεται από τα τηλεοπτικά μέσα, τις εφημερίδες ή το διαδίκτυο  συχνά πυκνά έρχεται αντιμέτωπος με αριθμούς. Μελέτες και γκάλοπ που  παίρνουν θέση για τα πάντα, τις καταναλωτικές μας συνήθειες, τις διατροφικές μας συνήθειες, τα οικονομικά μέτρα που λαμβάνονται από τις κυβερνήσεις, μελέτες που αφορούν κάθε έκφανση της ανθρώπινης δραστηριότητας. Μελέτες που πολλές φορές έχουν αντικρουόμενα αποτελέσματα. Ποιος δεν έχει παρατηρήσει ότι κάθε εβδομάδα βγαίνει μια έρευνα ότι το κρασί κάνει καλό στην καρδιά για να εμφανιστεί, μια επόμενη που θα υποστηρίζει το αντίθετο. Παρότι η στατιστική είναι μοναδικό εργαλείο αποφάσεων η αλήθεια είναι ότι  δημοσιεύονται και κακές δημοσκοπήσεις, αδύναμες επιστημονικές έρευνες, παραπλανητικά διαγράμματα.

Πως εντοπίζουμε ένα παραπλανητικό αποτέλεσμα; 

   H Sanne Blauw γεννήθηκε το 1986 στην Ολλανδία. Έλαβε  διδακτορικό στην οικονομετρία. Είναι επιστημονικός συντάκτης της De Correspondent. Ασχολείται με θέματα ποσοτικοποίησης κάθε είδους, από τις στατιστικές για τον covid-19 ώς τις προγνώσεις τάσεων και την τεχνητή νοημοσύνη. Έχει την βαθιά πεποίθηση  ότι οι αριθμοί καθορίζουν το τι πίνουμε, τι τρώμε, πού δουλεύουμε, πόσα βγάζουμε, πού ζούμε, με ποιον παντρευόμαστε, ποιο κόμμα ψηφίζουμε, πόσα ασφάλιστρα πληρώνουμε, το αν θα πάρουμε στεγαστικό δάνειο. Επηρεάζουν ακόμη και το αν θα αρρωστήσουμε ή θα θεραπευτούμε. Με γλαφυρό τρόπο σε ένα  εξαιρετικό βιβλίο με τίτλο: Η μεροληψία των αριθμών (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια)  αποκρυπτογραφεί τον κόσμο των αριθμών, εφιστά την προσοχή σε συνήθεις πλάνες  στους αριθμούς που εμφανίζονται σε κάθε είδους μελέτες και είτε το θέλουμε είτε όχι καθορίζουν  την συμπεριφορά μας.

  H Sanne Blauw προτείνει έξι  διερευνητικές ερωτήσεις για αριθμούς που ακούτε είτε στη τηλεόραση ή στα social media. Μια λίστα έξι ερωτήσεων   που θα σας βοηθήσει  να αποφασίστε αν θα δεχθείτε τον αριθμό ή θα τον αγνοήσετε.

1.Ποιος  κομίζει τους αριθμούς;

Εμφανίζεται ένας πολιτικός με στατιστικά στοιχεία  που δείχνουν ότι η πολιτική του είναι καλή για την οικονομία; Έχει χρηματοδοτήσει η Mars έρευνα που αποδεικνύει  ότι η σοκολάτα κάνει καλό  στην υγεία; Ρίξτε μια πιο προσεκτική ματιά  στις πηγές.

2.Πως νιώθετε;

 Πως σας κάνει να νιώθετε ο αριθμός; Χαρούμενο ή φοβισμένο; Θυμωμένο ή λυπημένο; Δώστε σημασία σε αυτό πριν τον αποδεχτείτε ή τον απορρίψετε χωρίς να αναρωτηθείτε. Να είστε επιφυλακτικοί με το ένστικτο σας και  αναζητείστε πηγές με διαφορετική οπτική γωνία.

3.Πως έγινε η τυποποίηση;

Αφορά ο αριθμός μια αφηρημένη έννοια, όπως η οικονομική ανάπτυξη ή η νοημοσύνη; Να είστε ακόμα πιο προσεκτικοί. Ποιες (ηθικές) επιλογές έγιναν κατά τη μέτρηση; Μήπως ο αριθμός φούσκωσε και έγινε κάτι που δεν είναι; Προσπαθήστε να αναζητήσετε αριθμούς που μετρούν την εν λόγω έννοια με άλλους τρόπους.

4.Πως συλλεχτήκαν τα στοιχεία;

Φανταστείτε ότι και εσείς συμμετέχετε στην έρευνα .Υπάρχουν ερωτήσεις που σας ωθούν σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση; Είναι οι περιστάσεις τέτοιες που θα προτιμούσατε να μην πείτε την αλήθεια; Στη συνέχεια, πάρτε τους αριθμούς με μια επιπλέον προφύλαξη. Το δείγμα ήταν ή δεν ήταν τυχαίο; Αν δεν ήταν να θυμάστε ότι οι αριθμοί ισχύουν μόνο για την συγκεκριμένη ομάδα που μελετήθηκε.

5.Πως αναλύθηκαν τα στοιχεία;

Αναφέρονται οι αριθμοί σε αιτιώδη σχέση; Αν ναι, κάνετε τις ακόλουθες τρεις ερωτήσεις: Θα μπορούσε να είναι σύμπτωση; Υπάρχουν άλλοι παράγοντες που παίζουν ρόλο; Μπορεί η αιτιώδης σχέση να λειτούργει και αντίστροφα; Σε κάθε περίπτωση , μην θεωρήσετε ποτέ μια μελέτη ως την απόλυτη αλήθεια. Αναζητήστε μετα-μελέτες που παρουσιάζουν αυτά που λέει το σύνολο του ερευνητικού τομέα. Ή αναζητήστε μια συλλογή δημοσκοπήσεων όπως αυτές που καταρτίζει η δημοφιλής ιστοσελίδα Peilingwijer.

6.Πως παρουσιάζονται οι αριθμοί;

Τέλος, μερικά κοινά λάθη στην παρουσίαση των αριθμών.

-Μέσος όρος :Αν υπάρχουν ακραίες τιμές που μπορούν να αυξήσουν πολύ το μέσο όρο, τότε ο αριθμός δεν σημαίνει πολλά πράγματα για μια μέση κατάσταση.

-Ένας ακριβής αριθμός: Υπάρχουν πολλοί λόγοι που οι αριθμοί δεν μπορούν να είναι πολύ ακριβείς. Μην αφήσετε την ψεύτικη ακρίβεια να σας ξεγελάσει.

-Κατάταξη: Οι διαδοχικές θέσεις σε μια κατάταξη συχνά δεν διαφέρουν πραγματικά μεταξύ τους, επειδή υπάρχουν περιθώρια αβεβαιότητας.

-Κίνδυνος: Δεν λέει πολλά πράγματα το ότι έχει κανείς χ% περισσότερες πιθανότητες για μια συγκεκριμένη ασθένεια ,εάν δεν είναι  γνωστό τίνος ποσοστό είναι αυτό το χ. Αν η πιθανότητα είναι εξαρχής μικρή, τότε η αύξηση του χ% είναι επίσης μικρή.

-Διάγραμμα: Ένας ασυνήθιστος κατακόρυφος άξονας μπορεί να παραμορφώσει τα αποτελέσματα. Βεβαιωθείτε ότι δεν έχει  «τεντωθεί» ή «συμπιεστεί»

 Η μεροληψία των αριθμών δεν απαιτεί μαθηματικό υπόβαθρο  και είναι διασκεδαστικό ως ανάγνωσμα. Καλοκαίρι είναι, το βίβλιο είναι απαραίτητο αξεσουάρ διακοπών και το συγκεκριμένο το προτείνω ανεπιφύλακτα.