Μαθηματικά και πόλεμος: Από τα κάτοπτρα του Αρχιμήδη μέχρι τους συγχρόνους οικονομικούς πολέμους!

  Υπάρχει κάποια ανακουφιστική διαπίστωση, στην οποία εύκολα καταλήγει ένας πραγματικός μαθηματικός.Τα πραγματικά μαθηματικά δεν έχουν επίδραση στον πόλεμο. Κάνεις μέχρι τώρα δεν βρήκε οποιοδήποτε πολεμικό σκοπό που να τον υπηρετεί η θεωρία αριθμών ή η σχετικότητα, και φαίνεται απίθανο ότι θα τον βρει κάποιος  για πολλά χρόνια.

                                                                                          

                                                                    Γ.Κ.Χάρντι, “Η απολογία ενός μαθηματικού“

  Αρχαιότητα ….

   Ο μύθος θελει τον  Αρχιμήδη να  βάζει την επιστήμη των μαθηματικών στην υπηρεσία  του πολέμου.Έχει την φήμη ότι κατασκεύασε σύνθετες τροχαλίες για να καθελκύει γαλέρες, ότι εφεύρε μια ποικιλία από καταπέλτες και πολεμικές μηχανές και, κάτι ακόμη πιο εντυπωσιακό, ότι είχε εστιάσει τις ακτίνες του Ήλιου πάνω στα πολιορκητικά πλοία των Ρωμαίων χρησιμοποιώντας ένα παραβολικό κάτοπτρο (http://mathhmagic.blogspot.gr/2017/04/blog-post_11.html). Όλα αυτά για χάρη του τύραννου των Συρακουσών Ιέρωνα, που δεχόταν την επίθεση της Ρώμης.Ο Αρχιμήδης ήταν ο εξοχότερος επιστήμονας και μαθηματικός της εποχής του,αλλά τα επιτεύγματα που αναφέρθηκαν μόλις τώρα, αν και μπορούν να εξηγηθούν με μαθηματικές θεωρίες  της μηχανικής και οπτικής,δεν φαίνεται να περιλαμβάνουν μαθηματικά σε βασικό επίπεδο εφαρμογής.

 Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στα μαθηματικά και τον πόλεμο; Στην αρχή η συνεισφορά ήταν μικρή.Μια χούφτα γραφιάδες μαθηματικοί για να κάνουν απογραφή και την κατάταξη στον στρατό.Λίγοι λογιστές για να παρακολουθούν το πολεμικό υλικό  και την διαχείριση .Ίσως κάποια χαρτογράφηση και λίγη ιστιοπλοΐα .Με την ικανότητα που είχαν ως αστρολόγοι , η αρχική συνεισφορά των αρχαίων μαθηματικών ήταν η πιθανόν η ενασχόληση τους με τα άστρα (υπήρξε μόνιμο παράπονο του Κέπλερ ότι βιοποριζόταν μόνο συντάσσοντας ωροσκόπια)  και για να πουν στον βασιλιά τι του επιφύλασσε το μέλλον.Με αλλά λόγια, στρατιωτική υπηρεσία..πληροφοριών.

 

        Σιδηρά Χειρ: Εντυπωσιακή αμυντική πολεμική μηχανή που επινόησε ο Αρχιμήδης για                την αντιμετώπιση   των ρωμαϊκών πεντηκοντόρων στην πολιορκία των Συρακουσών.                                                                                                    http://mathhmagic.blogspot.gr/2012/03/blog-post_12.html

                           

 Γαλλική επανάσταση..

    Οι ιστορικοί του πολέμου  θεωρούν ότι ο σύγχρονος πόλεμος ξεκίνησε με τον Ναπολέοντα, και εκείνη την περίοδο αρχίζουμε να βλέπουμε μια αύξηση της συμμετοχής των μαθηματικών στον πόλεμο.Η Γαλλική επανάσταση βρήκε την Γαλλία εφοδιασμένη μια dream team  μαθηματικών: Lagrange ,Condorcet, Monge,Laplace,Legendre, Lazare Carnot. Ο Condorcet ήταν υπουργός ναυτιλίας  στα 1792.Ο Monge δημοσίευσε ένα βιβλίο για την κατασκευή κανονιών. Με τον Ναπολέοντα τα μαθηματικά άνθισαν. Αναφέρεται ότι και ο ίδιος συμπαθούσε τα μαθηματικά και ιδιαίτερα την γεωμετρία (http://mathhmagic.blogspot.gr/2015/12/10.html) .Ο Monge και ο Fourier  συνόδευαν τον Ναπολέοντα στις εκστρατείες  στην Ιταλία και στην Αίγυπτο.. Και αν ακόμη αυτοί οι άνδρες δεν έκαναν άμεση χρήση των μαθηματικών τους κατά την διάρκεια των στρατιωτικών επιχειρήσεων( Ο Monge επέβλεπε τα λάφυρα, ενώ ο Fourier  έγραψε το βιβλίο περίγραφες της Αιγύπτου) μας μένει η εντύπωση ότι ο Ναπολέων πίστευε ότι ήταν χρήσιμο να έχει γύρω του μαθηματικούς .

Δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος …

 Φτάνοντας στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο,βρίσκουμε το μαθηματικό και επιστημονικό  ταλέντο να έχει διαδεδομένη  χρήση στο στρατό, το ναυτικό  και την αεροπορία, στα κρατικά εργαστήρια έρευνας,στις πολεμικές βιομηχανίες , στις κυβερνητικές και κοινωνικές υπηρεσίες και στις επιχειρήσεις .Ένας σύντομος κατάλογος της ποικιλίας των πραγμάτων που έκαναν  οι μαθηματικοί θα συμπεριλάμβανε αεροδυναμική, υδροδυναμική, την βαλλιστική, την ανάπτυξη των ραντάρ, την ανάπτυξη της ατομικής βόμβας , την κρυπτογραφία και την συλλογή μυστικών πληροφοριών,την αεροφωτογραφία, την μετεωρολογία,την επιχειρησιακή έρευνα, την ανάπτυξη των υπολογιστικών μηχανών, την οικονομετρία,την πυραυλική, την ανάπτυξη των θεωριών ανάδρασης και έλεγχο. Πολλοί καθηγητές των μαθηματικών συμμετείχαν άμεσα σ αυτά τα πράγματα, καθώς και πολλοί μαθητές τους.

  Με την έκρηξη της ατομικής βόμβας  στην Ιαπωνία και την επακόλουθη ανάπτυξη ακόμη πιο ισχυρών βομβών, οι ατομικοί φυσικοί που μέχρι τότε ζούσαν απομονωμένοι στην ασφάλεια των πανεπιστημίων απέκτησαν το αίσθημα μιας αμαρτίας . Αυτό το αίσθημα διαδόθηκε ταυτόχρονα στην μαθηματική κοινότητα.Οι μαθηματικοί ως άτομα αναρωτιούνταν με τι τρόπο,αυτοί,προσωπικά, είχαν αποδεσμεύσει την φρίκη του πολέμου μέσα στο κόσμο και, αν το είχαν κάνει, πως μπορούσαν να  συμφιλιωθούν με οποιεσδήποτε φιλοσοφικές απόψεις  είχαν για την ζωή. Τα μαθηματικά, τα οποία  μέχρι τότε  αντιμετωπίζονταν σαν μια ευγενή επιστήμη ,πρόβαλαν ξαφνικά σαν κάτι που ήταν ικανό να επιφέρει  φυσική ,κοινωνική και ψυχολογική καταστροφή.Ορισμένοι μαθηματικοί άρχισαν να  υποδιαιρούν το αντικείμενο των μαθηματικών τους σε καλό και κακό.Το καλό μέρος : τα καθαρά μαθηματικά και όσο πιο αφηρημένα τόσο το καλύτερο. Το κακό μέρος  : εφαρμοσμένα μαθηματικά όλων των ειδών.Ορισμένοι μαθηματικοί  και μια νέα γενιά φοιτητών εγκατέλειψαν τις εφαρμογές για πάντα.Ο Norbert Wiener,που ασχολούνταν με την ανάπτυξη θεωριών  της πρόβλεψης και του έλεγχου ανάδρασης,αρνήθηκε την κυβερνητική υποστήριξη του έργου του  και αφιέρωσε το υπόλοιπο της ζωής του για να κάνει «καλά έργα» στην Βιοφυσική και να προπαγανδίσει ενάντια στην απάνθρωπη χρήση των ανθρωπίνων υπάρξεων.

Δείτε και την ιστορία του Abraham Wald για τη βέλτιστη θωράκιση των πολεμικών αεροσκαφών https://www.facebook.com/thanasisdrougas/photos/a.254902857949390/4718288438277454/ 

Ψυχρός πόλεμος …

 Ο Β παγκόσμιος πόλεμος ακολουθείται  από τον ψυχρό πόλεμο κατά την διάρκεια του οποίου  κατέφθασε ο Sputnik .Οι εντατικοποιημένες δραστηριότητες  για την κατάκτηση του διαστήματος  έδωσαν δουλειά σε χιλιάδες μαθηματικούς , όπως συνέβη και με την ανάπτυξη, πρακτικά από το μηδέν, ολόκληρης της βιομηχανίας των υπολογιστών.

   Κατά την διάρκεια του κινήματος διαμαρτυρίας ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ, υπήρξαν άμεσες επιθέσεις ενάντια σε μαθηματικά ιδρύματα. Δυο από τα κύρια κέντρα ερευνών στα εφαρμοσμένα μαθηματικά βρίσκονται στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης  και στο πανεπιστήμιο του Wisconsin.Στο πανεπιστήμιο  της Νέας Υόρκης  υπάρχει   ένα μεγάλο υπολογιστικό κέντρο που το χρηματοδοτεί η επιτροπή για την Ενεργειακή έρευνα και ανάπτυξη- παλιότερα επιτροπή Ατομικής Ενέργειας .Στο Wisconsin  υπάρχει ένα μεγάλο κτίριο που στεγάζει το μαθηματικό κέντρο ερευνών-το πρώτο στρατιωτικό Κέντρο Μαθηματικών ερευνών.Στα 1968,εξερράγη μια βόμβα στο κέντρο του Madison , σκοτώνοντας ένα σπουδαστή που εργαζόταν στο κτίριο μέχρι αργά το βράδυ. Στο πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης κατελήφθη το Υπολογιστικό κέντρο για αυτό το λόγο έγινε μια αποτυχημένη προσπάθεια να ανατιναχτεί.

 Πολλοί  που ήταν αντίθετοι με τον πόλεμο το θεώρησαν  ανήθικο  να  εργάζονται σε ιδρύματα που τα χρηματοδοτούσε ο Στρατός ,δεν είχε  πια σημασία αν κάποιος εργαζόταν πάνω σε στρατιωτικά προβλήματα η όχι. Ολόκληρο το ίδρυμα το θεωρούσαν «μολυσμένο από το κακό».

Εκείνη την εποχή κυκλοφορούσε το μότο ότι ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος ήταν ο πόλεμος των χημικών επιστημόνων , ο Δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος  ήταν ο πόλεμος των φυσικών και ο Τρίτος παγκόσμιος πόλεμος( αν γινόταν ) θα ήταν ο πόλεμος των μαθηματικών.

 Σήμερα…

  Σήμερα 40 χρόνια αργότερα, με την εξέλιξη του διαδικτύου,ο πόλεμος δεν ακολουθεί την πεπατημένη οδό της αρβύλας και του πυροβόλου,ούτε της βόμβας και του πυραύλου. Οι πόλεμοι πια είναι οικονομικοί,τα μαθηματικά έχουν τεθεί στην υπηρεσία των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και των αναλυτών τους,ιδρύματα τα οποία προσφέρουν μια προσωρινή ευημερία, δημιουργούν ανάγκες  και κατόπιν οδηγούν στην εξαθλίωση. Η οικονομία και οι αγορές  παρεισφρέουν σε όλα ακόμα  και στην διδασκαλία των μαθηματικών.Τα τελευταία 30 χρόνια παρατηρείται ένας διαρκής μετασχηματισμός των στόχων της μαθηματικής εκπαίδευσης, που δεν προκύπτει από μια εσωτερική ανάγκη του εκπαιδευτικού συστήματος, αλλά κάτω από την πίεση του οικονομικού ανταγωνισμού και των νόμων της αγοράς.Στα διάφορα επίσημα κείμενα για την μαθηματική εκπαίδευση  υπάρχει μια προτίμηση στη χρήση οικονομικών όρων που δείχνουν την έμφαση σε μια ανταγωνιστική Ευρώπη σε μια παγκόσμια αγορά: «Οι πρωτοβουλίες της εκπαίδευσης στοχεύουν πρώτιστα στη δημιουργία ενός ιδιαίτερα καταρτισμένου εργατικού δυναμικού για να συμβάλει στην οικονομική ανάπτυξη και να αυξήσει την ανταγωνιστική δύναμη της Ευρώπης ιδιαίτερα απέναντι στην Ιαπωνία και στις ΗΠΑ»
 

   Υπάρχει μια πολύ γνωστή θεωρία συνωμοσίας -που  παρ'ότι δεν με βρίσκει σύμφωνο-την αναπαράγω στα πλαίσια της αίσθησης που επικρατεί ότι για τον έλεγχο  των ανθρώπων δεν είναι πια απαραίτητα τα όπλα.Εικάζεται λοιπόν ότι η μεταρρύθμιση της δεκαετίας  του 70 στα μαθηματικά που ήθελε την επικράτηση αυστηρού φορμαλισμού και ένταξη στα σχολικά μαθηματικά  αφηρημένων μαθηματικών  εννοιών  όπως για παράδειγμα:  η θεωρία συνόλων,να αποσκοπεί  στην εξοικείωση των ανθρώπων με αφηρημένες έννοιες  έτσι ώστε να  διάκεινται θετικά  σε περίτεχνα διανθισμένες απόψεις που θεωρητικοποιούν τα πάντα και τους  αποκόπτουν από την πρακτική πλευρά της ζωής .Όσο ευημερούν οι αριθμοί και δεν συμβαίνει σε μας  όλα είναι..εντάξει!!!