Πέθανε σχετικά νέος
πριν κλείσει τα 54,και αυτοεξόριστος στη Στοκχόλμη που 60 χρόνια είχε να δει
πιο παγερό χειμώνα. Όπως έγραψε σε ένα φιλικό του πρόσωπο: «Το χειμώνα εδώ παγώνει
όχι μόνο το νερό μα και οι σκέψεις των ανθρώπων». Στην πόλη εκείνη είχε μόνο ένα φίλο, τον Γάλλο πρέσβη
Σανυ. Δυστυχώς, από αυτόν κόλλησε την λοίμωξη που του στοίχισε την ζωή. Διότι
ναι μεν ο Σάνυ υποβλήθηκε σε αφαίμαξη και ανέκαμψε ,άλλα ο Ντεκάρτ θεωρούσε φενάκη
τις θεραπείες αυτές και επέμενε να αναρρώσει φυσικά. Τις δέκα επόμενες μέρες
ο πυρετός αντί να υποχωρήσει φούντωνε.
Λίγο πριν πέσει σε κώμα ο ασθενής φέρεται να δήλωσε κάτι που μας θυμίζει την στάση
του Πλωτίνου ή του Σωκράτη αλλά πάλι μπορεί να ήταν και από τον πυρετό:
Ψυχή μου, πολύ καιρό έμεινες αιχμάλωτη. Ώρα
να βγεις από την φυλακή, να εγκαταλείψεις το άχθος του σώματος σου. Πρέπει να υπομείνεις
την ρήξη αυτή με χαρά και με σθένος.
(Να θυμίσω ότι στο έργο του «Πάθη της
ψυχής»( Les passions de l'âme) εν έτη 1493 υποστήριζε ότι η θέση
της ψυχής στο ανθρώπινο σώμα ήταν η επίφυση ,ένας ενδοκρινής αδένας του σώματος
με μέγεθος μπιζελιού που βρίσκεται τοποθετημένη ανάμεσα στα ημισφαίρια του
εγκεφάλου, και παράγει μελανοτονινη (sic) , εκεί λοιπόν κατά τον Καρτέσιο κατοικοέδρευε η ψύχη και
αλληλεπιδρούσε με το σώμα.)
Ο Ντεκάρτ είχε βρεθεί
να ξεροσταλιάζει στην Σουηδία, επειδή ο Σανυ τον παροτρύνε να αποδεχτεί την πρόσκληση
της βασιλλισας Χριστίνας , που του ζητούσε να την μυήσει στην φιλοσοφία. Φαίνεται
ότι δυστυχώς απέτυχε παταγωδώς στο έργο
του ,μετά τα δυο πρώτα μαθήματα ομολογούσε:«Δεν νομίζω να έμαθε το ελάχιστο».
Είναι αλήθεια όμως ότι η επιμόρφωση διεξαγόταν σε αντίξοες συνθήκες ,αφού κατ’ απαίτηση
της βασίλισσας τα μαθήματα γίνονταν μπονόρα- μπονόρα στις πέντε το πρωί
σε μια παγωμένη Στοκχόλμη . Προφανώς
,oλα αυτά από τον άνθρωπο
που ποτέ στην ζωή του δεν ξυπνούσε πολύ πρωί.
Παραμένει ασαφές γιατί
δέχτηκε να πάει στην Σουηδία. Πραγματικά, η Χριστίνα επέμεινε, ο κομιστής της πρόκλησης
δεν ήταν τυχαίος ,ένας ολόκληρος ναύαρχος που φρόντισε μάλιστα να μεταφέρουν τον φιλόσοφο στην Σουηδία με θωρηκτό! Κι εκείνος; Άραγε να
δέχτηκε επειδή τον κολάκευε ότι μια βασίλισσα αναγνώριζε την άξια του, ενώ παρέμεινε
άσημος στην γενέτειρα του , την Γάλλια, και στην θετή πατρίδα του , την Ολλανδία;
Η επιθυμία του για αναγνώριση μπορεί να αποβεί ολέθρια για την ψυχή. Ενδέχεται
όμως ο Ντεκάρτ κατά βάθος να επιζητούσε τον θάνατο. Πριν ξεκινήσει για την Στοκχόλμη,
προαισθανόταν ότι θα πέθαινε σε ναυάγιο. Δεν ήταν παράλογος φόβος τον 17ο
αιώνα. Το σίγουρο ήταν ότι ο Ντεκάρτ δεν φαίνεται να βρήκε ερεθίσματα στην Στοκχόλμη,
διάβασε ελάχιστα και δεν έγραψε σχεδόν τίποτε.
Η φήμη του πλανόδιου
πάντως τον συνόδευε από νωρίτερα, μάλλον επειδή είχε αλλάξει 38 φορές διεύθυνση
κατοικίας. Το παράδοξο είναι πως ούτε καν ο θάνατος του στάθηκε εμπόδιο, συνέβησαν
κωμικοτραγικά γεγονότα με το πηγαινέλα της σορού του από τη μια χώρα στην άλλη.
Ως ρωμαιοκαθολικός που πέθανε στη Σουηδία, χώρα προτεσταντών, τάφηκε σε κοιμητήριο
για αβάπτιστα ορφανά και για θύματα λοιμού.
Σύμφωνα με τη χριστιανική θεολογία της εποχής, αυτό σήμαινε πως η ψυχή του, για
την οποία όπως είδαμε μιλούσε τόσο μεγαλόσχημα, δεν θα εισερχόταν στον παράδεισο και θα υποχρεωνόταν να περιφέρεται αιωνίως.
Το 1666, λοιπόν ,έγινε
εκταφή, της σορού του και άρχισε το μακρύ ταξίδι της για το Παρίσι. Με την
χρονοτριβή των αρχών στην Κοπεγχάγη και με κάμποσες άλλες στάσεις σε διάφορα μέρη,
χρειάστηκαν έντεκα ολόκληροι μήνες για να φτάσει τελικά στο Παρίσι.
Αλλά το θέμα δεν έληξε
αμέσως. Μολονότι αρχικά τα λείψανα του τοποθετηθήκαν στο ναό της αγίας
Γενεβιεβης , αργότερα αποφασίστηκε να μεταφερθούν στο Πάνθεον, το λαμπρό καθεδρικό
της Γαλλικής επανάστασης. Η απόφαση αυτή δυστυχώς δεν εφαρμόστηκε, έπειτα από προσωρινή
παραμονή σε δυο άλλα νεκροταφεία του Παρισιού, ο Ντεκάρτ βρήκε ύστατο καταφύγιο
στο παλαι ποτέ μοναστήρι του Σαιν Ζερμαίν ντε Πρε το 1819.
Τα περίεργο είναι ότι το επίγραμμα στον αρχικό τάφο του,
που δεν σώζεται πια, έλεγε το εξής:
Bene qui latuit, bene visit
«Όποιος κρύφτηκε καλά, έζησε καλά»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου