#Σανσημερα
Το 1893, ο Σάιμον Νιούκομπ εκφωνεί μια ομιλία στη Μαθηματική Εταιρεία της Νέας Υόρκης με σχόλια για την τέταρτη διάσταση:
«Είναι μια απολύτως θεμιτή άσκηση … να μη σταματήσουμε στις τρεις διαστάσεις στη γεωμετρία, αλλά να κατασκευάσουμε μία για έναν χώρο με τέσσερις… και υπάρχει χώρος για έναν απεριόριστο αριθμό συμπάντων».
Ο ίδιος αποκάλεσε αυτές τις εικασίες του για την τέταρτη διάσταση «τη νεραϊδοχώρα της γεωμετρίας».
Η ομιλία δημοσιεύεται λίγο αργότερα, την 1η Φεβρουαρίου 1894, στο περιοδικό Nature. Τα σχόλιά του αναφέρονται επίσης στο έργο του Χ. Τζ. Γουέλς, Η Μηχανή του Χρόνου:
«Όμως μερικοί φιλόσοφοι άνθρωποι έχουν αναρωτηθεί … — Γιατί όχι μια ακόμη κατεύθυνση κάθετη στις άλλες τρεις; … Ο καθηγητής Σάιμον Νιούκομπ ανέπτυσσε αυτές τις ιδέες μόλις πριν από έναν μήνα περίπου».
Alfred M. Bork, “The Fourth Dimension in Nineteenth-Century Physics”, Isis, Σεπτέμβριος 1964, σσ. 326–338.
Ο Νιούκομπ είναι επίσης διάσημος για την άποψη που του αποδίδεται ότι θεωρούσε αδύνατη την κατασκευή μιας «ιπτάμενης μηχανής». Ξεκινά ένα άρθρο με τίτλο «Είναι δυνατό το αερόπλοιο;» με την παρατήρηση:
«Αυτό εξαρτάται, πρώτα απ’ όλα, από το αν πρόκειται να κάνουμε τις αναγκαίες επιστημονικές ανακαλύψεις».
Και το ολοκληρώνει με τη φράση:
«Η κατασκευή ενός εναέριου οχήματος … που θα μπορούσε να μεταφέρει έστω και έναν μόνο άνθρωπο από τόπο σε τόπο κατά βούληση απαιτεί την ανακάλυψη κάποιου νέου μετάλλου ή κάποιας νέας δύναμης».
Ποιος ήταν;
Ο Σάιμον Νιούκομπ (12 Μαρτίου 1835 – 11 Ιουλίου 1909) υπήρξε μία από τις πιο εντυπωσιακές και πολύπλευρες μορφές της αμερικανικής επιστήμης του 19ου αιώνα — μαθηματικός, αστρονόμος, φυσικός, φιλόσοφος της επιστήμης και δημόσιος διανοούμενος, με έντονη παρουσία τόσο στα εργαστήρια όσο και στον δημόσιο λόγο.
Γεννημένος στη Νέα Σκωτία του Καναδά, σε ένα φτωχό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον, ο Νιούκομπ απέκτησε σε μεγάλο βαθμό μόνος του την παιδεία του. Από νεαρή ηλικία έδειξε μια σπάνια ικανότητα στους αριθμούς και μια ακατάπαυστη δίψα για γνώση. Με ελάχιστα μέσα αλλά με πνευματική επιμονή, μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου άρχισε να χαράζει μια αξιοσημείωτη επιστημονική πορεία.
Η φήμη του εδραιώθηκε μέσα από το έργο του στην αστρονομία και την ουράνια μηχανική. Ο Νιούκομπ αφιέρωσε δεκαετίες στη βελτίωση των αστρονομικών πινάκων και των υπολογισμών των κινήσεων των πλανητών, θέτοντας νέα πρότυπα ακρίβειας. Οι πίνακές του για την κίνηση της Σελήνης και των πλανητών αποτέλεσαν βασικό εργαλείο για αστρονόμους και ναυτικούς σε όλο τον κόσμο και παρέμειναν σε χρήση για πολλές δεκαετίες.
Παράλληλα με το αυστηρά τεχνικό του έργο, ο Νιούκομπ διέθετε ένα σπάνιο χάρισμα: μπορούσε να στοχάζεται πέρα από τα όρια της καθιερωμένης επιστήμης. Στις ομιλίες και τα δοκίμιά του ασχολήθηκε με φιλοσοφικά ζητήματα, τη φύση του χώρου και του χρόνου, ακόμη και με την ιδέα της τέταρτης διάστασης, την οποία χαρακτήρισε ποιητικά «τη νεραϊδοχώρα της γεωμετρίας». Οι σκέψεις αυτές επηρέασαν τη λογοτεχνία της επιστημονικής φαντασίας, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Χ. Τζ. Γουέλς και Τη Μηχανή του Χρόνου.
Ως δημόσιος διανοούμενος, δεν δίσταζε να εκφράζει απόψεις που αργότερα θα αποδεικνύονταν λανθασμένες. Έμεινε περίφημος για τον σκεπτικισμό του απέναντι στη δυνατότητα κατασκευής ιπτάμενων μηχανών βαρύτερων από τον αέρα — μια θέση που συχνά επικρίνεται εκ των υστέρων, αλλά αντανακλά τα όρια της επιστημονικής γνώσης της εποχής του και τη μεθοδική του επιφυλακτικότητα απέναντι σε τεχνολογικά άλματα χωρίς επαρκή θεωρητική βάση.
Ο Σάιμον Νιούκομπ ήταν πρόεδρος της Αμερικανικής Μαθηματικής Εταιρείας, μέλος πολυάριθμων επιστημονικών ακαδημιών και συγγραφέας δεκάδων βιβλίων και άρθρων, τόσο εξειδικευμένων όσο και εκλαϊκευμένων. Μέχρι το τέλος της ζωής του παρέμεινε μια ανήσυχη και κριτική διάνοια, βαθιά αφοσιωμένη στην ιδέα ότι η επιστήμη δεν είναι μόνο συσσώρευση γνώσης, αλλά και συνεχής αμφισβήτηση των ορίων της.
Ο Σάιμον Νιούκομπ συνέβαλε επίσης, σχεδόν τυχαία αλλά με χαρακτηριστική διορατικότητα, σε έναν από τους πιο παράξενους και γόνιμους νόμους των μαθηματικών: τον νόμο του Benford. Το 1881 παρατήρησε ότι οι πρώτες σελίδες των λογαριθμικών πινάκων —εκεί όπου οι αριθμοί αρχίζουν με το ψηφίο 1— ήταν πολύ πιο φθαρμένες από τις επόμενες, γεγονός που τον οδήγησε στη διαπίστωση ότι στους φυσικούς αριθμητικούς καταλόγους οι μικροί αρχικοί αριθμοί εμφανίζονται πολύ συχνότερα από τους μεγάλους. Ο Νιούκομπ διατύπωσε πρώτος τον σχετικό μαθηματικό κανόνα για την κατανομή των πρώτων ψηφίων, αν και ο νόμος έμεινε γνωστός αργότερα με το όνομα του Φρανκ Μπένφορντ, ο οποίος τον επανέφερε και τον γενίκευσε δεκαετίες μετά. Σήμερα ο νόμος του Benford βρίσκει εφαρμογές από την αστρονομία έως τον εντοπισμό οικονομικών απατών, επιβεβαιώνοντας για ακόμη μία φορά το εύρος και τη διαχρονικότητα της σκέψης του Νιούκομπ.
Πέθανε το 1909, αφήνοντας πίσω του μια κληρονομιά που συνδυάζει την αυστηρότητα των μαθηματικών με το θάρρος της φιλοσοφικής φαντασίας — μια μορφή που ενσαρκώνει όσο λίγες το πνεύμα της επιστήμης στον ύστερο 19ο αιώνα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου