Το Πρόβλημα Νου-Σώματος

 

Το Πρόβλημα Νου-Σώματος είναι το κεντρικό φιλοσοφικό ερώτημα για το πώς σχετίζεται η σκέψη, η συνείδηση και οι νοητικές καταστάσεις (Νους) με το φυσικό σώμα και ειδικά τον εγκέφαλο (Σώμα).

Με άλλα λόγια:

• Αν οι σκέψεις μας είναι άυλες, πώς γίνεται να επηρεάζουν το σώμα (π.χ. αποφασίζω να σηκωθώ και κινούνται τα πόδια);

• Και αν όλα είναι υλικά, τότε πώς εξηγείται η εμπειρία του να έχεις συνείδηση (π.χ. το «νιώθω νυσταγμένος»);

Είναι το πρόβλημα να καταλάβουμε αν ο Νους και το Σώμα είναι δύο ξεχωριστά πράγματα ή αν είναι το ίδιο φαινόμενο από διαφορετική οπτική.

 Με δυο λόγια:

Το Πρόβλημα Νου-Σώματος ρωτάει πώς γίνεται από το «κρέας» του εγκεφάλου να βγαίνει το «συναίσθημα» του να είσαι εσύ. 

Και τότε μπαίνουν οι φιλόσοφοι:

• René Descartes: «Ο Νους είναι άυλος και ανεξάρτητος από το Σώμα. Σκέφτεσαι ότι πρέπει να ξυπνήσεις, άρα λογικά θα το κάνεις. Μικρό θεματάκι μόνο: το Σώμα κάνει επανάσταση και δεν υπακούει».

• Αριστοτέλης: «Μη γελιέστε! Νους και Σώμα είναι μια ενότητα, όπως το τσεκούρι είναι μέταλλο και σχήμα μαζί. Αν δεν σηκωθεί το Σώμα, δεν πάει πουθενά ούτε ο Νους σου».

• Πλάτωνας: «Το Σώμα είναι φυλακή της Ψυχής. Η ψυχή θέλει να ξυπνήσει για να αντικρίσει τις Ιδέες∙ το Σώμα θέλει κουβέρτα και ύπνο. Δράμα αιώνιο».

• Thomas Hobbes: «Όλα είναι ύλη και κίνηση. Αν δεν ενεργοποιηθούν τα νεύρα, ο Νους σου δεν είναι τίποτα παραπάνω από ηλεκτρικά σήματα που βαριούνται».

• Spinoza: «Μη μαλώνετε! Νους και Σώμα είναι δύο όψεις της ίδιας ουσίας. Αν δεν ξυπνάς, είναι γιατί η ουσία σου ακόμα… φορτώνει».

• Leibniz: «Υπάρχει προ-εγκατεστημένη αρμονία. Ο Νους νομίζει ότι θέλει καφέ, το Σώμα σηκώνεται, κι όλα μοιάζουν συγχρονισμένα. Λες και το έχει γράψει κάποιος σε κοσμικό manual».

• David Hume: «Μην αυταπατάσαι! Δεν βλέπεις καμία “ουσία” του Νου ή του Σώματος. Μόνο μια δέσμη από αισθήσεις: νυστάζω, βαριέμαι, πεινάω. Ο καφές είναι η μόνη βεβαιότητα».

• Immanuel Kant: «Δεν μπορούμε να ξέρουμε την “πράγμα καθεαυτό” φύση του Νου και του Σώματος. Μόνο τα φαινόμενά τους. Το φαινόμενο τώρα είναι ότι χασμουριέσαι».

• Nietzsche: «Ξύπνα, δούλεψε, υπερνίκησε την τεμπελιά! Η θέληση για δύναμη δεν χωράει snooze. Γίνε Υπεράνθρωπος – αλλιώς θα γίνεις κουλούρι».

• Jean-Paul Sartre: «Είσαι καταδικασμένος να ξυπνάς! Η ελευθερία σου είναι βάρος: ακόμα και το να μείνεις στο κρεβάτι είναι επιλογή. Διάλεξε υπεύθυνα (και φτιάξε καφέ)».

• Simone de Beauvoir: «Το Σώμα δεν είναι αντικείμενο, είναι ο τρόπος με τον οποίο ζεις τον κόσμο. Μην το παραμελείς. Άκου το, αλλά μην αφήσεις να σε εγκλωβίσει κάτω από το πάπλωμα».

• Gilbert Ryle (που έκανε κριτική στον Καρτέσιο): «Το να μιλάς για Νου και Σώμα σαν δύο πράγματα είναι “κατηγορικό λάθος”. Ουσιαστικά γκρινιάζεις με δύο φωνές για το ίδιο πρόβλημα: ότι δεν θες να πας δουλειά».

• Arthur Koestler ή και λογοτέχνες όπως ο Dostoevsky θα έλεγαν: «Η σύγκρουση Νου-Σώματος είναι σαν τους ήρωες μας – μόνιμα διχασμένοι ανάμεσα στην επιθυμία και στο καθήκον. Το πρωινό ξύπνημα είναι μικρή τραγωδία της ύπαρξης».