Ανήκε στην αριστοκρατία του παλατιού και ο πατέρας της υπηρέτης του Ήλιου-Βασιλιά, Λουδοβίκου ΙΔ’. Στο επίχρυσο περιβάλλον των Βερσαλλιών, αντί να χαθεί στη ματαιοδοξία, διψούσε για γνώσεις. Μαθηματικά, φυσική, φιλοσοφία, γλώσσες – όλα όσα ο κόσμος θεωρούσε ακατάλληλα για μια κυρία, η Émilie τα έκανε προέκταση της ύπαρξής της.
Παντρεύτηκε τον Μαρκήσιο Florent-Claude du Châtelet, όχι για να γίνει η σκιά του, αλλά με όρους συμφωνίας που θα ζήλευε κάθε διαφωτισμένο μυαλό της εποχής: δε θα εγκατέλειπε τις σπουδές της ούτε τον ελεύθερο βίο της. Έτσι έζησαν, ανεξάρτητοι μέσα στον γάμο τους, συνοδοιπόροι δίχως τις αλυσίδες των κοινωνικών συμβάσεων.
Οι εραστές και οι δάσκαλοί της –ο Maupertuis, ο Clairaut, ο König– δεν ήταν απλώς φλόγες πάθους, αλλά σπίθες νόησης. Μέσω αυτών, η Émilie ήρθε σε επαφή με τα μαθηματικά έργα των Bernoulli και Euler. Αλλά ο καθοριστικός άνδρας στη ζωή της δεν ήταν άλλος από τον François-Marie Arouet –τον θρυλικό Βολταίρο– που την αγάπησε όχι μόνο για το πνεύμα της αλλά και για την τόλμη της ψυχής της.
.png)
Στον πύργο της στο Cirey-sur-Blaise, εκεί που τα φαντάσματα των προκαταλήψεων δεν έφταναν, η Émilie και ο Βολταίρος δημιούργησαν ένα καταφύγιο σκέψης. Μια βιβλιοθήκη, ένα επιστημονικό εργαστήριο, έναν μικρό παράδεισο διαφωτισμού. Εκεί μελέτησαν, φιλοξένησαν επιστήμονες, αμφισβήτησαν τον Νεύτωνα, πειραματίστηκαν με την ενέργεια και τη φύση της κίνησης. Λέγεται πως εκείνη πρώτη υποστήριξε ότι η ενέργεια εξαρτάται όχι απλώς από την ταχύτητα, αλλά από το τετράγωνό της. Κι όταν τόλμησε να διορθώσει τον ίδιο τον Νεύτωνα, το έκανε με θάρρος και ειρωνεία:
«Ο Θεός ήταν χρήσιμος στην αρχή, αλλά μετά δεν χρειάστηκε.»
Το έργο της Institutions de Physique δεν ήταν μια απλή συνεισφορά. Ήταν απόπειρα να γεφυρώσει τον Καρτέσιο, τον Λάιμπνιτς και τον Νεύτωνα. Για αυτήν της την τόλμη, κατηγορήθηκε από τον König για λογοκλοπή — μια σκιά που έπεσε πάνω της από μια επιστημονική κοινότητα που δεν άντεχε να βλέπει γυναίκα να σηκώνει το βάρος της σκέψης.
Κι όμως, η δικαίωση ήρθε. Το 1744 τιμήθηκε για την εργασία της Dissertation sur la Nature et la Propagation du Feu, ένα από τα πρώτα επιστημονικά έργα με επίκεντρο τη φύση της φωτιάς και της ενέργειας. Μα η σπουδαιότερη προσφορά της ήταν ακόμη μπροστά: η μετάφραση του Principia Mathematica του Ισαάκ Νεύτωνα από τα λατινικά στα γαλλικά, εμπλουτισμένη με δικά της σχόλια, πειράματα και διορθώσεις. Μια εργασία τιτάνια, τόσο ακριβής και βαθιά, που ακόμα και ο Βολταίρος παραδέχτηκε:
«Είναι καταπληκτικό που μια γυναίκα κατάφερε να φέρει εις πέρας μια τέτοια εργασία…»
Το έργο αυτό, που ολοκληρώθηκε την 1η Σεπτεμβρίου του 1749, σήμανε την αρχή της αποδοχής του Nευτώνειου κόσμου στη Γαλλία. Όμως, μόλις τρεις μέρες αργότερα, η Émilie, στα 43 της, έφερε στον κόσμο ένα κορίτσι, καρπό του έρωτά της με τον νεότερο ποιητή Saint-Lambert. Η γέννα στάθηκε μοιραία. Δέκα ημέρες μετά, η φλόγα της έσβησε.
Ο θάνατός της δεν ήταν μόνο απώλεια μιας γυναίκας· ήταν η προσωρινή σιωπή μιας επανάστασης. Η κοινωνία, απρόθυμη να παραδεχτεί την ιδιοφυΐα της, την θυμόταν μόνο ως "την ερωμένη του Βολταίρου".
Κι όμως, η ίδια είχε προειδοποιήσει:
«Αισθάνομαι όλο το βάρος της προκατάληψης που μας αποκλείει από τις επιστήμες… Είμαι πεπεισμένη πως πολλές γυναίκες είναι είτε απληροφόρητες των ταλέντων τους είτε τις θαβούν η προκατάληψη και η έλλειψη θάρρους. Η εμπειρία μου το επιβεβαιώνει.»
Η Émilie du Châtelet δεν ήταν μονάχα μια ευφυής γυναίκα. Ήταν ένα φαινόμενο που αψήφησε το φύλο, την εποχή, τους θεσμούς και τόλμησε να διεκδικήσει αυτό που ακόμα και σήμερα φαίνεται ριζοσπαστικό: το δικαίωμα της γυναίκας στη γνώση και στην αλήθεια.
Και όπως η ίδια φαντάστηκε:
«Αν ήμουν βασιλιάς, θα άλλαζα μια αδικία που περιορίζει τη μισή ανθρωπότητα… Θα επέτρεπα στις γυναίκες να συμμετέχουν σε όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα – και κυρίως, σε εκείνα του πνεύματος.»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου