Αλ Χουαρίσμι, ο βιβλιοθηκάριος του Oίκου της Σοφίας

 

Ο Αλ-Χουαρίζμι (Abu Ja'far Muhammad ibn Musa al-Khwarizmi) υπήρξε μία από τις πιο καθοριστικές μορφές της παγκόσμιας μαθηματικής ιστορίας. Ζώντας στη «χρυσή εποχή» του Ισλάμ, εργάστηκε στη θρυλική Βιβλιοθήκη και Ακαδημία του Οίκου της Σοφίας στη Βαγδάτη, υπό την προστασία του χαλίφη αλ-Μαμούν. Εκεί, ανάμεσα σε μεταφράσεις ελληνικών, ινδικών και περσικών κειμένων, γεννήθηκαν ιδέες που άλλαξαν για πάντα τα μαθηματικά.

Παρότι γνωρίζουμε λίγα για την προσωπική του ζωή, το έργο του είναι εξαιρετικά σημαντικό. Το βιβλίο του Hisab al-jabr w'al-muqabala θεωρείται το πρώτο πραγματικό εγχειρίδιο άλγεβρας. Από τον τίτλο του προήλθε η λέξη «άλγεβρα», ενώ από το λατινικό όνομα του συγγραφέα («Algoritmi») προέκυψε η λέξη αλγόριθμος. Στο έργο αυτό ο Αλ-Χουαρίζμι δεν παρουσιάζει απλώς θεωρία· εισάγει πρακτικές μεθόδους επίλυσης εξισώσεων, χρήσιμες για κληρονομικά ζητήματα, εμπορικές συναλλαγές, μετρήσεις γεωργικών εκτάσεων και άλλες καθημερινές ανάγκες.

Ο ίδιος επεξεργάστηκε και συστηματοποίησε το ινδικό δεκαδικό σύστημα με τα ψηφία 1–9 και το μηδέν ως θέση-δείκτη, συμβάλλοντας ώστε αυτή η επαναστατική αριθμητική να εξαπλωθεί στην Ανατολή και αργότερα στην Ευρώπη. Χάρη σ’ αυτή την εργασία, η οποία μεταφράστηκε στα λατινικά, η Ευρώπη έμαθε το σύστημα αρίθμησης που χρησιμοποιούμε μέχρι σήμερα.

Η συμβολή του εκτείνεται και στην αστρονομία, όπου συνέγραψε πίνακες θέσεων πλανητών, τριγωνομετρικούς πίνακες και μελέτες για εκλείψεις, επηρεασμένες από ινδικές και ελληνιστικές πηγές. Επίσης έγραψε σημαντικό έργο γεωγραφίας στο οποίο βελτίωσε τα δεδομένα του Πτολεμαίου και κατέγραψε γεωγραφικές συντεταγμένες για πάνω από 2400 τοποθεσίες.

Παρά τις διαφωνίες μεταξύ σύγχρονων ιστορικών για το εύρος της πρωτοτυπίας του, η συνολική επίδρασή του είναι αδιαμφισβήτητη: ο Αλ-Χουαρίζμι διαμόρφωσε τα θεμέλια της άλγεβρας, διέδωσε το δεκαδικό σύστημα και συνέβαλε στην αναγέννηση των μαθηματικών και της επιστήμης στον μεσαιωνικό κόσμο. Όπως εύστοχα σημειώνεται, ανήκει στους μεγάλους δασκάλους όλων των εποχών, με έργο που καθόρισε την πορεία των μαθηματικών για αιώνες.